Κυριακή της Αποκριάς και η ορειβατική-πεζοπορική ομάδα Αγίου Νικολάου
διοργάνωσε μια χαλαρωτική εύκολη πεζοπορία για όσους πιστούς αρέσκο-
νται να εκδράμουν στην φύση κάθε Κυριακή.Έτσι όσοι απαρνήθηκαν το
"Βασιλιά Καρνάβαλο" και την παρέλαση του και ακολούθησαν την ομάδα,
περπάτησαν στην περιοχή γύρω από δύο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώ-
ρους του βόρειου τμήματος του "ισθμού της Ιεράπετρας" : στην Βασιλική
και το Μοναστηράκι.H διαδρομή μας ξεκίνησε από την Βασιλική από όπου
ακολουθώντας το μονοπάτι Ε4 περάσαμε από τον αρχαίο οικισμό στον λόφο
όπου οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως ένα σημαντικό πρωτομινωικό οικισμό
δίπλα από το σημερινό χωριό της Βασιλικής.
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ
O οικισμός της Βασιλικής, ένας από τους πρώτους μινωικούς οικισμούς με
πολεοδομική οργάνωση, καταλαμβάνει τις πλαγιές και την κορυφή χαμηλού
λόφου που βρίσκεται κοντά στο χωριό Βασιλική, πολύ κοντά στον μινωικό
οικισμό των Γουρνιών. Ξεκινά την ύπαρξή του στην Πρωτομινωική ΙΙ εποχή
(2600-2300 π.Χ.) και οφείλει την ακμή του όχι μόνο στη σημαντική του θέση,
απ΄όπου γίνεται η διέλευση του Ισθμού της Ιεράπετρας, αλλά και στην εύ-
φορη πεδιάδα της περιοχής. Το κεντρικό κτήριο του οικισμού καταστράφηκε
από φωτιά γύρω στο 2300 π.Χ. Μετά τα μέσα της Προανακτορικής ανήκει η
περίφημη Ερυθρά ή Μεγάλη οικία, η οποία είναι ένα μικρό ανάκτορο και απο-
τελεί μια μικρογραφία των άλλων ανακτόρων, της Κνωσού, της Φαιστού, των
Μαλίων και της Ζάκρου. Στην Προανακτορική III φάση ανήκει ένα κτίριο στο
ανατολικό τμήμα του οικισμού, στην Παλαιοανακτορική φάση ανήκουν τα
ερείπια ενός κτιρίου στη δυτική πλευρά και στην τελευταία φάση ανήκει ένα
μεγάλο κτίριο στο βορειοανατολικό άκρο του χώρου. Υπήρξε όμως και μετα-
γενέστερα ανακατάληψη του λόφου, έχουν μάλιστα αποκαλυφθεί ένα Μεσο-
μινωικό κτήριο (2200-1900π.Χ.) καθώς και ίχνη κατοίκησης κατά τους Ρω-
μαϊκούς χρόνους.
Το σπίτι Α της Μεσομινωικής εποχής, στη συμβολή δύο δρόμων με στενή
θύρα από τον κλιμακωτό δρόμο, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των
σπιτιών της μινωικής εποχής, στα οποία τα δωμάτια προστίθονταν ανάλογα
με τις ανάγκες. Παρόλα αυτά υπήρχε μια κανονικότητα στην κατασκευή τους.
Ο οικισμός φαίνεται να είχε τέσσερις κύριες οικοδομικές φάσεις, σε κάθε
μία από τις οποίες υπάρχουν ίχνη σπιτιών της αντίστοιχης περιόδου. Ειδικά
στην Μεσομινωική εποχή, σπίτια θα πρέπει να καταλάμβαναν όλη την ανα
τολική πλευρά του λόφου.Tις πρώτες ανασκαφικές έρευνες έκαναν Αμερι-
κανοί αρχαιολόγοι, η H. Boyd πρώτα και ο R.B. Seager λίγο αργότερα, στις
αρχές της δεκαετίας του 1900. Στα 1970 άρχισαν συστηματικές ανασκαφές
από τον Α. Ζώη για λογαριασμό της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Καθαρίστηκε
και ερευνήθηκε στρωματογραφικά η παλαιότερη ανασκαφή.Οι ανασκαφικές
έρευνες πάντως συνεχίζονται ως και σήμερα.
ΕΡΥΘΡΑ ΟΙΚΙΑ - ΡΥΘΜΟΣ ΑΓΓΕΙΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ
Το επονομαζόμενο "σπίτι του Λόφου". Είναι ένα πολύ μεγάλο οικοδόμημα,
το οποίο μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος, σε μικρή βέβαια κλίμακα, των
μεταγενέστερων μινωικών ανακτόρων.Ο προσανατολισμός των τεσσάρων
γωνιών του στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα δείχνει επιρροές από την
αρχιτεκτονική της Ανατολής.Οι τοίχοι είχαν επιχρίσματα βαμμένα σε έντονο
χρώμα.( ονομάστηκε ερυθρά οικία).Παρά την καταστροφή του ανακτόρου,
ο R. Seager και αργότερα ο Α. Ζώης, ο οποίος συνέχισε τις ανασκαφικές
εργασίες το 1970 για λογαριασμό της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας,
έφεραν στο φως πήλινα ιδιόρρυθμα στο σχήμα και τη διακόσμηση αγγεία.
Οι αρχαιολόγοι χαρακτήρισαν το ρυθμό τους «ρυθμό Βασιλικής».
Ο ιδιαίτερος αυτός ρυθμός κεραμικής, συνδυάζει τα τολμηρά σχήματα των
υψίλαιμων αγγείων με την κηλιδωτή διακόσμηση της επιφάνειάς τους, απο-
τέλεσμα της ανομοιόμορφης όπτησης του πηλού. Η πρόχους είναι κατασκευ-
ασμένη από ανοιχτόχρωμο πηλό και διαθέτει μεγάλη προχοή, που μοιάζει με
ράμφος πουλιού. Δύο πλαστικοί δίσκοι τοποθετημένοι εκατέρωθεν της λαβής,
στη βάση της προχοής, δίνουν την εντύπωση ότι πρόκειται για τα μάτια του,
ενώ όλο το πλάσιμο του σώματος παραπέμπει στην αφαιρετική αλλά ζωντανή
μορφή ενός πουλιού που κοιτάζει ψηλά. Οι κόκκινες «φλόγες» που κοσμούν
την καστανή επιφάνεια του αγγείου είναι φτιαγμένες από κάποιο φύλλο που ο
τεχνίτης σκόπιμα κόλλησε τη ώρα του ψησίματος προκειμένου η επιφάνεια να
μην ψηθεί ομοιόμορφα.
Φεύγοντας από την αρχαία Βασιλική ακολουθούμε το Ε4 που διασχίζει το
νότιο τμήμα του "αναδασμού" στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας και ανηφο-
ρίζει στο Μοναστηράκι το μικρό παραδοσιακό χωριό που σήμερα είναι συ-
νοικισμός της Παχειάς Άμμου Η ονομασία του προήλθε από ένα μοναστήρι
που βρισκόταν εκεί και ήταν πολύ παλιό και τα γύρω σπίτια ήταν κελιά.Πε-
ρπατάμε μέσα στα μικρά σοκάκια του χωριού διασχίζοντας τον μικρό οικι-
σμό με τα παλιά σπιτάκια με κατεύθυνση ανατολική και πορεία ανηφορική
προς την κορυφή του λόφου (240μ.) που βρίσκεται μπροστά από το εντυ-
πωσιακό φαράγγι του Χα, όπου και βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του
"Χαλασά"(χαλασάς=τόπος με χαλάσματα ή χαλασμένες πέτρες).Ο αγροτι-
κός δρόμος που ακολουθούμε βρίσκεται κάτω από τα επιβλητικά βράχια
του αριστερού πρανές του φαραγγιού και λίγο πριν το οικισμό κόβει στην
μέση ένα θολωτό τάφο από την περιοχή που πιθανά να βρισκόταν το νεκρο-
ταφείο του αρχαίου οικισμού.
ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΧΑΛΑΣΑ
Στον Χαλασά η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως, το σημαντικό
τερο και ίσως το μεγαλύτερο αρχαίο οικισμό του 12ου π.Χ. αιώνα,με με-
γάλα ορθογώνια κτίρια (μέγαρα), δημόσιο ιερό, με σπάνια αγγεία, ευρή-
ματα που δηλώνουν το τέλος της εποχής του χαλκού, στην έσχατη περίοδο
του Μινωικού πολιτισμού.Ο οικισμός παρουσιάζει σαφή πολεδομική
οργάνωση, με δρόμους ή καλντερίμια, ελεύθερους χώρους και είναι χω-
ρισμένος σε τέσσερις γειτονιές (οικοδομικά τετράγωνα). Τα “μέγαρα”
είναι τύπου μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής και μας δείχνουν, τη σύνδεση της
Μινωικής Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα.Από το 1990, η αρχαιολόγος
της ΚΔ’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Μεταξία
Τσιποπούλου, άρχισε να ενδιαφέρεται για την περιοχή αυτή και το 1992 σε
συνεργασία με τον καθηγητή αρχαιολογίας Γ. Κούλσον της Αμερικανικής
Σχολής, ξεκινούν τις ανασκαφές που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.
ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
Ο οικισμός διαθέτει κάποια μεγάλα κτίρια, τα λεγόμενα “μέγαρα” και είναι
μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Είναι ορθογώνια κτίσματα χωρισμένα με έναν
εσωτερικό τοίχο, πράγμα που δε συναντούμε στον Μινωικό Πολιτισμό. Τον
τύπο αυτό, έφεραν οι Μυκηναίοι στην Κρήτη τον 14ο αιώνα π.Χ..Τα “μέγαρα”
αυτά τα χρησιμοποιούσαν, για ορισμένες ομάδες πληθυσμού και μάλιστα
για φαγοπότι.Σε αυτά δε μαγείρευαν, ούτε αποθήκευαν, κάτι που γινόταν σε
άλλα σημεία του οικισμού όπου βρέθηκαν ίχνη.Το εντυπωσιακό και μοναδικό
πάντως του οικισμού είναι ότι, ενώ από την ιστορία οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν
ότι οι ομαδοποιήσεις του πληθυσμού παρατηρούνται πρώτα στον 8ο π.Χ. αι-
ώνα, ενώ εδώ συναντούμε ομάδες από τον 14ο π.Χ. αιώνα. κάτι πρωτόγνωρο
για αυτούς.
ΤΟΥ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
Στο βόρειο τμήμα του οικισμού, έχει βρεθεί ένα πολύ μεγάλο ορθογώνιο
κτίριο, το οποίο είναι το δημόσιο ιερό, της κοινότητας. Παρόμοια ιερά,
έχουν βρεθεί στις ανασκαφές στον Βροντά Καβουσίου και στην Κεφάλα
Βασιλικής. Όμως, στον Χαλασμένο το κτίριο είναι εντυπωσιακά μεγαλύ-
τερο,και εδώ συναντάμε για πρώτη φορά στο 12ο π.Χ.αιώνα, δημόσιο ιερό,
ανοικτό με εύκολη πρόσβαση και δρόμους που οδηγούν στην είσοδό του.
Πρόσφατα δε η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως και μια ακόμα ση-
μαντική ανακάλυψη στον Χαλασμένο.Τον μεγαλύτερο κεραμικό κλίβανο
της υστερομινωικής περιόδου στην Κρήτη αποκάλυψε η αρχαιολογική
ανασκαφή στον οικισμό «Χαλασμένος» στην περιοχή της Ιεράπετρας.
Πρόκειται για ένα από τους τρείς κεραμικούς κλιβάνους που σώζονται
στην Κρήτη από την συγκεκριμένη εποχή και αποτελεί ένα εξαιρετικό
εύρημα αφού πρόκειται για τον πιο καλοδιατηρημένο κεραμικό κλίβανο.
Αφήνουμε τον αρχαίο οικισμό με την όμορφη θέα στο στενότερο κομμάτι
της Κρήτης και κατεβαίνουμε προς το παλιό μονοπάτι που οδηγούσε στους
νερόμυλους μπροστά από το φαράγγι του Χα.Εδώ οι κάτοικοι εκμεταλευό-
μενοι τις μεγάλες ποσότητες νερού που ξέβραζε το φαράγγι είχαn κτίσει
μιά σειρτά μύλων κατά μήκος της ρεματιάς που δούλευαν με την η δύνα-
μη του νερού.Όλοι τους τροφοδοτούνταν από το πέτρινο αυλάκι που ξεκι-
νούσε από την "ρίζα" του φαραγγιού το οποίο την αρχή του ήταν λαξευμένο
στα βράχια.Η ομάδα φτάνει στο σημείο που σήμερα βρίσκεται ο ένας από
τους δύο νερόμυλλους (το άλλο πρίν μερικά χρόνια τον κατέστρεψαν ένα
βράδυ!!!!), περνάμε την ρεματιά μέσα από ένα καταπράσινο τούνελ από
λυγιές και φτάνουμε στην ρίζα του φαραγγιού.Το τοπίο γύρω επιβλητικό με
τα θεόρατα βράχια με τις καφε-γκρί απόχρώσεις να ορθώνονται νομίζεις
μέχρι τον ουρανό.Με πολύ προσοχή ανεβαίνουμε από το "μπαλκόνι" στα
αριστερά μέχρι την πρώτη κολύμπα που μαζεύει το νερό.
ΦΑΡΑΓΓΙ ΧΑ
Το εντυπωσιακό φαράγγι του Χα έχει δημιουργηθεί από ένα ενεργό ρήγμα το
οποίο ανασήκωσε το βουνό 300m περίπου και βρίσκεται σε πλακώδεις κρυ-
σταλλικούς ασβεστόλιθους.Η είσοδος του φαραγγιού βρίσκεται σε υψόμετρο
370m ενώ η έξοδος σε 140m (διαφορά 230m). Το φαράγγι αποτελεί χαρακτη-
ριστικό του ανάγλυφου της περιοχής και θεωρείται ένα από τα αγριότερα φα-
ράγγια της Ελλάδας,.Η ονομασία του πιθανόν προέρχεται ετυμολογικά από το
ρήμα «χάσκω», που σημαίνει σχηματίζω χάσμα, άνοιγμα.Η έξοδος του φαρα-
γγιού είναι εντυπωσιακή ,οι πανύψηλες πλευρές κατεβαίνουν απότομα δημιου
ργώντας μια πολύ στενή, έξοδο περίπου τρία μέτρα, ενώ προς τα πάνω το
άνοιγμα του φαραγγιού φαρδαίνει. Το πλάτος του σε πολλά σημεία είναι μόνο
τριάντα εκατοστά και σε άλλα δεν ξεπερνά τα τρία μέτρα. Δεξιά και αριστερά
ορθώνονται οι τεράστιοι τοίχοι του σε ύψος από 200 ως και 400 μέτρα, με το
συνολικό μήκος του είναι περίπου ένα χιλιόμετρο.
Πριν έξοδο του φαραγγιού υπάρχει μια μικρή λίμνη, που σχηματίζεται από ένα
μικρό καταρράκτη, που κι αυτός δημιουργείται από μια άλλη λίμνη ψηλότερα,
όχι ορατή από τη βάση του φαραγγιού. Μπορεί κανείς να τη θαυμάσει αν σκα-
ρφαλώσει προσεκτικά στα βράχια, αριστερά από το άνοιγμα. Αυτό το μοτίβο
δηλαδή λίμνη-καταράκτης ξεκινάει από πολύ ψηλά με αποτέλεσμα να υπά-
ρχουν μέσα στο φαράγγι περίπου 27 καταράκτες από 8 έως 27 μέτρα που
δημιουργούν αντίστοιχες μικρές λίμνες, που δημιουργούνται κυρίως κατά τη
χειμερινή περίοδο.Μάλιστα λίγο πριν την έξοδο και εκεί που τα τοιχώματα
έχουν το μέγιστο ύψος σχηματίζεται ο μεγαλύτερος καταρράκτης της Κρήτης
(215m) και βρίσκεται στο τέλος του παραφάραγγου Μάστορας. Ιδιαίτερα εντυ-
πωσιακά είναι τα πετρώματα με τους παράλληλους έντονους χρωματισμούς
τους, που δίνουν στο τοπίο ανάλογα με το φως εντυπωσιακές εικόνες.
H ομάδα μας προχωρά στην συνέχεια στο μικρό κατάλευκο εκκλησάκι του
Αγίου Πνεύματος μπροστά ακριβώς από τα τεράστια μέτωπα του φαραγγιού.
Στον πέτρινο περιβάλοντα χώρο παρά το λίγο κρύο που φέρνει το βοριαδάκι
τελειώνουμε την εύκολη διαδρομή μας απολαμβάνοντας τα εδέσματα που
κρατάγαμε μαζί συνοδεία της ρακής που φρόντισε να μας ζεστάνει, και ανα-
νεώνοντας το ραντεβού μας την ερχόμενη Κυριακή.
διοργάνωσε μια χαλαρωτική εύκολη πεζοπορία για όσους πιστούς αρέσκο-
νται να εκδράμουν στην φύση κάθε Κυριακή.Έτσι όσοι απαρνήθηκαν το
"Βασιλιά Καρνάβαλο" και την παρέλαση του και ακολούθησαν την ομάδα,
περπάτησαν στην περιοχή γύρω από δύο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώ-
ρους του βόρειου τμήματος του "ισθμού της Ιεράπετρας" : στην Βασιλική
και το Μοναστηράκι.H διαδρομή μας ξεκίνησε από την Βασιλική από όπου
ακολουθώντας το μονοπάτι Ε4 περάσαμε από τον αρχαίο οικισμό στον λόφο
όπου οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως ένα σημαντικό πρωτομινωικό οικισμό
δίπλα από το σημερινό χωριό της Βασιλικής.
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ
O οικισμός της Βασιλικής, ένας από τους πρώτους μινωικούς οικισμούς με
πολεοδομική οργάνωση, καταλαμβάνει τις πλαγιές και την κορυφή χαμηλού
λόφου που βρίσκεται κοντά στο χωριό Βασιλική, πολύ κοντά στον μινωικό
οικισμό των Γουρνιών. Ξεκινά την ύπαρξή του στην Πρωτομινωική ΙΙ εποχή
(2600-2300 π.Χ.) και οφείλει την ακμή του όχι μόνο στη σημαντική του θέση,
απ΄όπου γίνεται η διέλευση του Ισθμού της Ιεράπετρας, αλλά και στην εύ-
φορη πεδιάδα της περιοχής. Το κεντρικό κτήριο του οικισμού καταστράφηκε
από φωτιά γύρω στο 2300 π.Χ. Μετά τα μέσα της Προανακτορικής ανήκει η
περίφημη Ερυθρά ή Μεγάλη οικία, η οποία είναι ένα μικρό ανάκτορο και απο-
τελεί μια μικρογραφία των άλλων ανακτόρων, της Κνωσού, της Φαιστού, των
Μαλίων και της Ζάκρου. Στην Προανακτορική III φάση ανήκει ένα κτίριο στο
ανατολικό τμήμα του οικισμού, στην Παλαιοανακτορική φάση ανήκουν τα
ερείπια ενός κτιρίου στη δυτική πλευρά και στην τελευταία φάση ανήκει ένα
μεγάλο κτίριο στο βορειοανατολικό άκρο του χώρου. Υπήρξε όμως και μετα-
γενέστερα ανακατάληψη του λόφου, έχουν μάλιστα αποκαλυφθεί ένα Μεσο-
μινωικό κτήριο (2200-1900π.Χ.) καθώς και ίχνη κατοίκησης κατά τους Ρω-
μαϊκούς χρόνους.
Το σπίτι Α της Μεσομινωικής εποχής, στη συμβολή δύο δρόμων με στενή
θύρα από τον κλιμακωτό δρόμο, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των
σπιτιών της μινωικής εποχής, στα οποία τα δωμάτια προστίθονταν ανάλογα
με τις ανάγκες. Παρόλα αυτά υπήρχε μια κανονικότητα στην κατασκευή τους.
Ο οικισμός φαίνεται να είχε τέσσερις κύριες οικοδομικές φάσεις, σε κάθε
μία από τις οποίες υπάρχουν ίχνη σπιτιών της αντίστοιχης περιόδου. Ειδικά
στην Μεσομινωική εποχή, σπίτια θα πρέπει να καταλάμβαναν όλη την ανα
τολική πλευρά του λόφου.Tις πρώτες ανασκαφικές έρευνες έκαναν Αμερι-
κανοί αρχαιολόγοι, η H. Boyd πρώτα και ο R.B. Seager λίγο αργότερα, στις
αρχές της δεκαετίας του 1900. Στα 1970 άρχισαν συστηματικές ανασκαφές
από τον Α. Ζώη για λογαριασμό της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Καθαρίστηκε
και ερευνήθηκε στρωματογραφικά η παλαιότερη ανασκαφή.Οι ανασκαφικές
έρευνες πάντως συνεχίζονται ως και σήμερα.
Το επονομαζόμενο "σπίτι του Λόφου". Είναι ένα πολύ μεγάλο οικοδόμημα,
το οποίο μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος, σε μικρή βέβαια κλίμακα, των
μεταγενέστερων μινωικών ανακτόρων.Ο προσανατολισμός των τεσσάρων
γωνιών του στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα δείχνει επιρροές από την
αρχιτεκτονική της Ανατολής.Οι τοίχοι είχαν επιχρίσματα βαμμένα σε έντονο
χρώμα.( ονομάστηκε ερυθρά οικία).Παρά την καταστροφή του ανακτόρου,
ο R. Seager και αργότερα ο Α. Ζώης, ο οποίος συνέχισε τις ανασκαφικές
εργασίες το 1970 για λογαριασμό της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας,
έφεραν στο φως πήλινα ιδιόρρυθμα στο σχήμα και τη διακόσμηση αγγεία.
Οι αρχαιολόγοι χαρακτήρισαν το ρυθμό τους «ρυθμό Βασιλικής».
Ο ιδιαίτερος αυτός ρυθμός κεραμικής, συνδυάζει τα τολμηρά σχήματα των
υψίλαιμων αγγείων με την κηλιδωτή διακόσμηση της επιφάνειάς τους, απο-
τέλεσμα της ανομοιόμορφης όπτησης του πηλού. Η πρόχους είναι κατασκευ-
ασμένη από ανοιχτόχρωμο πηλό και διαθέτει μεγάλη προχοή, που μοιάζει με
ράμφος πουλιού. Δύο πλαστικοί δίσκοι τοποθετημένοι εκατέρωθεν της λαβής,
στη βάση της προχοής, δίνουν την εντύπωση ότι πρόκειται για τα μάτια του,
ενώ όλο το πλάσιμο του σώματος παραπέμπει στην αφαιρετική αλλά ζωντανή
μορφή ενός πουλιού που κοιτάζει ψηλά. Οι κόκκινες «φλόγες» που κοσμούν
την καστανή επιφάνεια του αγγείου είναι φτιαγμένες από κάποιο φύλλο που ο
τεχνίτης σκόπιμα κόλλησε τη ώρα του ψησίματος προκειμένου η επιφάνεια να
μην ψηθεί ομοιόμορφα.
νότιο τμήμα του "αναδασμού" στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας και ανηφο-
ρίζει στο Μοναστηράκι το μικρό παραδοσιακό χωριό που σήμερα είναι συ-
νοικισμός της Παχειάς Άμμου Η ονομασία του προήλθε από ένα μοναστήρι
που βρισκόταν εκεί και ήταν πολύ παλιό και τα γύρω σπίτια ήταν κελιά.Πε-
ρπατάμε μέσα στα μικρά σοκάκια του χωριού διασχίζοντας τον μικρό οικι-
σμό με τα παλιά σπιτάκια με κατεύθυνση ανατολική και πορεία ανηφορική
προς την κορυφή του λόφου (240μ.) που βρίσκεται μπροστά από το εντυ-
πωσιακό φαράγγι του Χα, όπου και βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του
"Χαλασά"(χαλασάς=τόπος με χαλάσματα ή χαλασμένες πέτρες).Ο αγροτι-
κός δρόμος που ακολουθούμε βρίσκεται κάτω από τα επιβλητικά βράχια
του αριστερού πρανές του φαραγγιού και λίγο πριν το οικισμό κόβει στην
μέση ένα θολωτό τάφο από την περιοχή που πιθανά να βρισκόταν το νεκρο-
ταφείο του αρχαίου οικισμού.
 |
| Το μάτι του Θεού ; |
ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΧΑΛΑΣΑ
Στον Χαλασά η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως, το σημαντικό
τερο και ίσως το μεγαλύτερο αρχαίο οικισμό του 12ου π.Χ. αιώνα,με με-
γάλα ορθογώνια κτίρια (μέγαρα), δημόσιο ιερό, με σπάνια αγγεία, ευρή-
ματα που δηλώνουν το τέλος της εποχής του χαλκού, στην έσχατη περίοδο
του Μινωικού πολιτισμού.Ο οικισμός παρουσιάζει σαφή πολεδομική
οργάνωση, με δρόμους ή καλντερίμια, ελεύθερους χώρους και είναι χω-
ρισμένος σε τέσσερις γειτονιές (οικοδομικά τετράγωνα). Τα “μέγαρα”
είναι τύπου μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής και μας δείχνουν, τη σύνδεση της
Μινωικής Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα.Από το 1990, η αρχαιολόγος
της ΚΔ’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Μεταξία
Τσιποπούλου, άρχισε να ενδιαφέρεται για την περιοχή αυτή και το 1992 σε
συνεργασία με τον καθηγητή αρχαιολογίας Γ. Κούλσον της Αμερικανικής
Σχολής, ξεκινούν τις ανασκαφές που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.
ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
Ο οικισμός διαθέτει κάποια μεγάλα κτίρια, τα λεγόμενα “μέγαρα” και είναι
μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Είναι ορθογώνια κτίσματα χωρισμένα με έναν
εσωτερικό τοίχο, πράγμα που δε συναντούμε στον Μινωικό Πολιτισμό. Τον
τύπο αυτό, έφεραν οι Μυκηναίοι στην Κρήτη τον 14ο αιώνα π.Χ..Τα “μέγαρα”
αυτά τα χρησιμοποιούσαν, για ορισμένες ομάδες πληθυσμού και μάλιστα
για φαγοπότι.Σε αυτά δε μαγείρευαν, ούτε αποθήκευαν, κάτι που γινόταν σε
άλλα σημεία του οικισμού όπου βρέθηκαν ίχνη.Το εντυπωσιακό και μοναδικό
πάντως του οικισμού είναι ότι, ενώ από την ιστορία οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν
ότι οι ομαδοποιήσεις του πληθυσμού παρατηρούνται πρώτα στον 8ο π.Χ. αι-
ώνα, ενώ εδώ συναντούμε ομάδες από τον 14ο π.Χ. αιώνα. κάτι πρωτόγνωρο
για αυτούς.
 |
Στο βόρειο τμήμα του οικισμού, έχει βρεθεί ένα πολύ μεγάλο ορθογώνιο
κτίριο, το οποίο είναι το δημόσιο ιερό, της κοινότητας. Παρόμοια ιερά,
έχουν βρεθεί στις ανασκαφές στον Βροντά Καβουσίου και στην Κεφάλα
Βασιλικής. Όμως, στον Χαλασμένο το κτίριο είναι εντυπωσιακά μεγαλύ-
τερο,και εδώ συναντάμε για πρώτη φορά στο 12ο π.Χ.αιώνα, δημόσιο ιερό,
ανοικτό με εύκολη πρόσβαση και δρόμους που οδηγούν στην είσοδό του.
Πρόσφατα δε η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως και μια ακόμα ση-
μαντική ανακάλυψη στον Χαλασμένο.Τον μεγαλύτερο κεραμικό κλίβανο
της υστερομινωικής περιόδου στην Κρήτη αποκάλυψε η αρχαιολογική
ανασκαφή στον οικισμό «Χαλασμένος» στην περιοχή της Ιεράπετρας.
Πρόκειται για ένα από τους τρείς κεραμικούς κλιβάνους που σώζονται
στην Κρήτη από την συγκεκριμένη εποχή και αποτελεί ένα εξαιρετικό
εύρημα αφού πρόκειται για τον πιο καλοδιατηρημένο κεραμικό κλίβανο.
της Κρήτης και κατεβαίνουμε προς το παλιό μονοπάτι που οδηγούσε στους
νερόμυλους μπροστά από το φαράγγι του Χα.Εδώ οι κάτοικοι εκμεταλευό-
μενοι τις μεγάλες ποσότητες νερού που ξέβραζε το φαράγγι είχαn κτίσει
μιά σειρτά μύλων κατά μήκος της ρεματιάς που δούλευαν με την η δύνα-
μη του νερού.Όλοι τους τροφοδοτούνταν από το πέτρινο αυλάκι που ξεκι-
νούσε από την "ρίζα" του φαραγγιού το οποίο την αρχή του ήταν λαξευμένο
στα βράχια.Η ομάδα φτάνει στο σημείο που σήμερα βρίσκεται ο ένας από
τους δύο νερόμυλλους (το άλλο πρίν μερικά χρόνια τον κατέστρεψαν ένα
βράδυ!!!!), περνάμε την ρεματιά μέσα από ένα καταπράσινο τούνελ από
λυγιές και φτάνουμε στην ρίζα του φαραγγιού.Το τοπίο γύρω επιβλητικό με
τα θεόρατα βράχια με τις καφε-γκρί απόχρώσεις να ορθώνονται νομίζεις
μέχρι τον ουρανό.Με πολύ προσοχή ανεβαίνουμε από το "μπαλκόνι" στα
αριστερά μέχρι την πρώτη κολύμπα που μαζεύει το νερό.
ΦΑΡΑΓΓΙ ΧΑ
Το εντυπωσιακό φαράγγι του Χα έχει δημιουργηθεί από ένα ενεργό ρήγμα το
οποίο ανασήκωσε το βουνό 300m περίπου και βρίσκεται σε πλακώδεις κρυ-
σταλλικούς ασβεστόλιθους.Η είσοδος του φαραγγιού βρίσκεται σε υψόμετρο
370m ενώ η έξοδος σε 140m (διαφορά 230m). Το φαράγγι αποτελεί χαρακτη-
ριστικό του ανάγλυφου της περιοχής και θεωρείται ένα από τα αγριότερα φα-
ράγγια της Ελλάδας,.Η ονομασία του πιθανόν προέρχεται ετυμολογικά από το
ρήμα «χάσκω», που σημαίνει σχηματίζω χάσμα, άνοιγμα.Η έξοδος του φαρα-
γγιού είναι εντυπωσιακή ,οι πανύψηλες πλευρές κατεβαίνουν απότομα δημιου
ργώντας μια πολύ στενή, έξοδο περίπου τρία μέτρα, ενώ προς τα πάνω το
άνοιγμα του φαραγγιού φαρδαίνει. Το πλάτος του σε πολλά σημεία είναι μόνο
τριάντα εκατοστά και σε άλλα δεν ξεπερνά τα τρία μέτρα. Δεξιά και αριστερά
ορθώνονται οι τεράστιοι τοίχοι του σε ύψος από 200 ως και 400 μέτρα, με το
συνολικό μήκος του είναι περίπου ένα χιλιόμετρο.
Πριν έξοδο του φαραγγιού υπάρχει μια μικρή λίμνη, που σχηματίζεται από ένα
μικρό καταρράκτη, που κι αυτός δημιουργείται από μια άλλη λίμνη ψηλότερα,
όχι ορατή από τη βάση του φαραγγιού. Μπορεί κανείς να τη θαυμάσει αν σκα-
ρφαλώσει προσεκτικά στα βράχια, αριστερά από το άνοιγμα. Αυτό το μοτίβο
δηλαδή λίμνη-καταράκτης ξεκινάει από πολύ ψηλά με αποτέλεσμα να υπά-
ρχουν μέσα στο φαράγγι περίπου 27 καταράκτες από 8 έως 27 μέτρα που
δημιουργούν αντίστοιχες μικρές λίμνες, που δημιουργούνται κυρίως κατά τη
χειμερινή περίοδο.Μάλιστα λίγο πριν την έξοδο και εκεί που τα τοιχώματα
έχουν το μέγιστο ύψος σχηματίζεται ο μεγαλύτερος καταρράκτης της Κρήτης
(215m) και βρίσκεται στο τέλος του παραφάραγγου Μάστορας. Ιδιαίτερα εντυ-
πωσιακά είναι τα πετρώματα με τους παράλληλους έντονους χρωματισμούς
τους, που δίνουν στο τοπίο ανάλογα με το φως εντυπωσιακές εικόνες.
Αγίου Πνεύματος μπροστά ακριβώς από τα τεράστια μέτωπα του φαραγγιού.
Στον πέτρινο περιβάλοντα χώρο παρά το λίγο κρύο που φέρνει το βοριαδάκι
τελειώνουμε την εύκολη διαδρομή μας απολαμβάνοντας τα εδέσματα που
κρατάγαμε μαζί συνοδεία της ρακής που φρόντισε να μας ζεστάνει, και ανα-
νεώνοντας το ραντεβού μας την ερχόμενη Κυριακή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου