Η Σφάκα είναι το ένα από τα δύο χωριά που συναντάμε στον νομό Λασιθίου
με το ίδιο όνομα(το άλλο βρίσκεται στον Δήμο Ιτάνου). Βρίσκεται στην Εθνική
Οδό Σητείας - Αγίου Νικολάου, απέχοντας 33 χιλιόμετρα από την πρώτη και 40
από το δεύτερο. Έχει 328 κατοίκους (2001) και χωρίζεται από τον κεντρικό δρό-
μο σε δύο συνοικισμούς το πάνω και κάτω χωριό.Αναφέρεται για πρώτη φορά
στην ενετική απογραφή του 1583 με το όνομα «Sfaca» με 244 κατοίκους. Η
παλαιότερη ονομασία του ήταν Μηλιά.ενώ η σημερινή "Σφάκα" οφείλεται κατά
μια ερμηνία σε πηγή με πικροδάφνες (Σφάκα ή Φλωμίς η θαμνώδης, Phlomis
fruticosa).που υπήρχε στο χωριό και από την φράση "θα κάτσομε στη σφάκα"
φράση που έλεγαν οι περαστικοί από το χωριό όταν κάθονταν να ξαποστά-
σουν στοίσκιο της σφάκας,στην πηγή.Η άλλη ερμηνία του ονόματος περισσό-
τερο όμως γραφική θέλει να προέρχεται από το όνομα της μεγάλης κόρης του
Ενετού άρχοντα Βάιλου,της Σοφίας που λόγω του ότι ήταν εύσωμη οκόσμος
την αποκαλούσε Σοφάκα. Η Σοφάκα λοιπόν και ο σύζυγος της ήταν οι κληρο-
νόμοι του φέουδου γύρω από το σημερινό χωριό το οποίο αναφερόταν ως
"φέουδο της Σοφάκας" που με τον καιρό έμεινε "Σφάκας" και έτσι έμεινε στην
ιστορία το όνομα του χωριού.
VIDEO ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ
Η πεζοπορική μας διαδρομή ξεκίνησε από το σημείο που εθνικός δρόμος χω-
ρίαζει το χωριό σε δύο μέρη.Ανηφορίσαμε μέσα από τα σοκάκια του πάνω
οικισμού μέχρι που φτάσαμε στο ψηλότερο σημείο του χωριού, από όπου και
μπαίκαμε στο παλιό μονοπάτι .Από εδώ καθώς ανεβαίνει το στενό παλιό μονο-
πάτι διασχίζει τις αναβαθμίδες με τις ελιές μας δίνει δε την την ευκαιρία να
γίνουμε καθώς περπατάμε και εμείς, μέρος της ιστορίας του τόπου αυτού
ακολουθώντας τα ίχνη των παλιών κατοίκων της Σφάκας που χρησιμοποιούσαν
αυτά τα πέρασμα.Σε πολλά σημεία το μονοπάτι διασταυρώνεται με τον αγρο-
τικό δρόμο όμως συνεχίζει προς τα πάνω χαρίζοντας μας εντυπωσιακές εικό-
νες της γύρω περιοχής.Αφήνουμε το βλέμμα μας να περιπλανηθεί στη μαγεία
της περιήγησης, ενώ δεν παραλείπουμε όπου χρειάζεται να καθαρίζουμε τα
περάσματα αυτά από τα κλαδιά που μας εμποδίζουν.
Η ανοδική πορεία στο μονοπάτι,με την θέα στο κόλπο του Μεραμπέλλου να
είναι πάντα χαμηλά και πανοραμικά πίσω μας, μετά από περπάτημα περίπου
μίας και μισή ώρας μας οδήγησε στην περιοχή του χωριού "ξερό ελίδι" όπου
βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη, Ηλία,ένας νέος σχετικά ναός που γιορτάζετε
στις 20 Ιουλίου μέσα σε πανηγυρικό κλίμα από τους Σφακιώτες.Εδώ σχηματί-
ζεται ένα μικρό κυκλικό επίπεδο που στην μέση του είναι χτισμένος ο ναός που
γύρω του τα πεύκα δημιουργούν ένα μικρό δασάκι.Ξεκουραζόμαστε για λίγο
και ξεκινάμε για την επιστροφή μας απότην άλλη μεριά της λοφοπλαγιάς από
όπου κατεβαίνει με ζίγκ-ζάκ ένα άλλο εξίσου εντυπωσιακό μονοπάτι ανάμεσα
στις φασκομηλιές τις ρίγανες και τους άλλου θάμνους.΄Ετσι μετά από μια ώρα
και κάτι βρισκόμαστε ξανά στα ψηλότερα σπίτια του χωριού της Σφάκας.
Μπαίνοντας στο χωριό βρισκόμαστε στο σημείο που βρίσκεται το μικρό οικο-
γενειακό ξενοδοχείο ‘Κρήσσα Γειτονία’ ένα μικρό όμορφο ξενοδοχείο το οποίο
έχει αναπαλαιώσει μα αισθητική πολλά παλιά σπίτια του χωριού ξαναζωντανεύ-
οντας την γειτονιά αυτή.Μάλιστα το 2012 δόθηκε στην ‘Κρήσσα Γειτονία’το
Βραβείο Καλύτερου Νέου Μικρού Ξενοδοχείου της Ευρώπης λόγω της παρα-
δοσιακής του αισθητικής από τον οργανισμό International Hotel Awards σε συ-
νεργασία με το Bloomberg Television.(‘Best New Small Hotel, Construction and
Design in Europe’ & ‘Best New Small Hotel),μια εντυπωσιακή διάκριση για
τόσο για το χωριό όσο και για την Κρήτη αλλά και την Ελλάδα γενικότερα.
"ΣΦΑΚΑ" ΤΟ ΦΥΤΟ ΠΟΥ ΕΔΩΣΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Nurium oleander (Νήριον η ροδοδάφνη)
η οποία ανήκει στην οικογένεια των Αποκυνοειδών. Η ονομασία Νήριον –κατά
μία άποψη- προέρχεται από τη λέξη νερό, επειδή βρίσκεται δίπλα σε ρυάκια.
Είναι το μόνο είδος που ταξινομείται στο γένος Nurium.Αυτοφύεται σε κοίτες
και σε όχθες χειμάρρων, ρυακιών και ποταμών.Στη χώρα μας τη συναντούμε
με τα ονόματα,Πικρδάφνη, Ροδοδάφνη, Αγριοδάφνη, Πικρο-φυλλάδα, Φυλλάδα,
Σέμα, Μπαμτσίνα, Ροδόδεντρο Φροκαλίδα, Δαφνόμαζες, Δραφιά ή Σφάκα.Είναι
αειθαλής θάμνος γνωστός σε όλους μας, που το ύψος του κυμαίνεται από 2 έως
6 μέτρα και φύεται σε όλη την Ελλάδα. Τα φύλλα του φτάνουν σε μήκος τα 12
εκατοστά και σε πλάτοςτα δύο. Φύονται ανά δύο ή τρία, γραμμοειδή ως λογχο-
ειδή, οξύληκτα, σκουροπράσινα, γυαλιστερά από πάνω και θαμπά ανοιχτό-
χρωμα από κάτω.Υπάρχουν πάνω από 400 ποικιλίες με διάφορα χρώματα
όπως κόκκινο, πορφυρά, ροζ, πορτοκαλί,λευκό. Πολλές ποικιλίες έχουν διπλά
άνθη.Οι καρποί του φυτού θυμίζουν εκείνους του μπιζελιού, αλλά είναι πολύ
μεγαλύτεροι σε σκούρο καφέ. Μέσα στα περικάρπια περιέχονται σπόροι εφο-
διασμένοι με θυσανοειδή φτερά.
ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΤΟ ΤΗΣ ΣΦΑΚΑΣ
Ο Διοσκουρίδης την ονομάζει Ολέανδρουμ και οι Ρωμαίοι Ροδοδάφνη ή
ΠικροδάφνηΟι πρώτοι Χριστιανοί την απο-καλούσαν λουλούδι του Αγίου
Ιωσήφ..Προέρχεται από την Κολχίδα, στα ανατολικά του Εύξεινου Πόντου.
Οι δηλητηριώδεις ιδιότητες του φυτού ήταν γνω-στές από παλιά. Οι Πέρσες
υποχωρώντας στην προέλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου έβαζαν κλωνάρια
του φυτού στις πηγές με πόσιμο νερό και δηλητηρίασαν έτσι πολλά άλογα
των Ελλήνων. Αναφέρεται επίσης ότι μερικοί στρατιώτες που σούβλιζαν
κρέας καίγοντας κλαδιά πικροδάφνης ασθένησαν σοβαρά και ήταν αδύ-
νατο να συμμετάσχουν στη μάχη. Οι Ινδοί αποκαλούσαν το φυτό «φονιά
των αλόγων» γιατί η γλυκιά γεύση των κλαδιών ξεγελούσε τα άλογα που
τα έτρωγανκαι πέθαιναν. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι τα φύλλα και τα
άνθη του φυτού, έχουν φθαρτική δύναμη για τα περισσότερα τετράποδα,
αλλά σωστική για τον άνθρωπο όταν τα πίνει με κρασί μαζί με απήγανο
για τα δαγκώματα από τα θηρία.Παράγωγα πικροδάφνης έχουν χρησιμο-
ποιηθεί για αιώνες σαν βότανα. Ιστορικές αναφορές δείχνουν ότι οι Με-
σοποτάμιοι, τον 15ο αιώνα μ.Χ., πίστευαν στις επουλωτικές-θεραπευτικές
ιδιότητες της πικροδάφνης. Οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν ένα μίγμα
από πικροδάφνη και γλυκόριζα για ν' αντιμετωπίσουν τον πονοκέφαλο
από κρασί. Οι Άραβες γιατροί χρησιμοποίησαν πρώτοι την πικροδάφνη
σαν θεραπευτικό ενάντια στον καρκίνο τον 8ο αιώνα μ.Χ.Στην Κρήτη οι
χωρικοί έπλεκαν με τις σφάκες ωραίες στενόμακρες κόφες για τη μετα-
φορά των σταφυλιών στα πατητήρια και των χοχλιών όταν επρόκειτο
να τους μεταφέρουν εκτός Κρήτης. Χρησιμοποιούσαν τον χυλό της σφά-
κας για τη θεραπεία της ψωρίασης και για να θεραπεύουν τα πρόβατα
όταν πάθαιναν κλαπάτσα (κλαπάτσα λεγόταν η διστομίαση που ήταν
νόσος των προβάτων από παράσιτο διστόμου).
H ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ
.
με το ίδιο όνομα(το άλλο βρίσκεται στον Δήμο Ιτάνου). Βρίσκεται στην Εθνική
Οδό Σητείας - Αγίου Νικολάου, απέχοντας 33 χιλιόμετρα από την πρώτη και 40
από το δεύτερο. Έχει 328 κατοίκους (2001) και χωρίζεται από τον κεντρικό δρό-
μο σε δύο συνοικισμούς το πάνω και κάτω χωριό.Αναφέρεται για πρώτη φορά
στην ενετική απογραφή του 1583 με το όνομα «Sfaca» με 244 κατοίκους. Η
παλαιότερη ονομασία του ήταν Μηλιά.ενώ η σημερινή "Σφάκα" οφείλεται κατά
μια ερμηνία σε πηγή με πικροδάφνες (Σφάκα ή Φλωμίς η θαμνώδης, Phlomis
fruticosa).που υπήρχε στο χωριό και από την φράση "θα κάτσομε στη σφάκα"
φράση που έλεγαν οι περαστικοί από το χωριό όταν κάθονταν να ξαποστά-
σουν στοίσκιο της σφάκας,στην πηγή.Η άλλη ερμηνία του ονόματος περισσό-
τερο όμως γραφική θέλει να προέρχεται από το όνομα της μεγάλης κόρης του
Ενετού άρχοντα Βάιλου,της Σοφίας που λόγω του ότι ήταν εύσωμη οκόσμος
την αποκαλούσε Σοφάκα. Η Σοφάκα λοιπόν και ο σύζυγος της ήταν οι κληρο-
νόμοι του φέουδου γύρω από το σημερινό χωριό το οποίο αναφερόταν ως
"φέουδο της Σοφάκας" που με τον καιρό έμεινε "Σφάκας" και έτσι έμεινε στην
ιστορία το όνομα του χωριού.
VIDEO ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ
 |
| ΣΦΑΚΑ |
Η πεζοπορική μας διαδρομή ξεκίνησε από το σημείο που εθνικός δρόμος χω-
ρίαζει το χωριό σε δύο μέρη.Ανηφορίσαμε μέσα από τα σοκάκια του πάνω
οικισμού μέχρι που φτάσαμε στο ψηλότερο σημείο του χωριού, από όπου και
μπαίκαμε στο παλιό μονοπάτι .Από εδώ καθώς ανεβαίνει το στενό παλιό μονο-
πάτι διασχίζει τις αναβαθμίδες με τις ελιές μας δίνει δε την την ευκαιρία να
γίνουμε καθώς περπατάμε και εμείς, μέρος της ιστορίας του τόπου αυτού
ακολουθώντας τα ίχνη των παλιών κατοίκων της Σφάκας που χρησιμοποιούσαν
αυτά τα πέρασμα.Σε πολλά σημεία το μονοπάτι διασταυρώνεται με τον αγρο-
τικό δρόμο όμως συνεχίζει προς τα πάνω χαρίζοντας μας εντυπωσιακές εικό-
νες της γύρω περιοχής.Αφήνουμε το βλέμμα μας να περιπλανηθεί στη μαγεία
της περιήγησης, ενώ δεν παραλείπουμε όπου χρειάζεται να καθαρίζουμε τα
περάσματα αυτά από τα κλαδιά που μας εμποδίζουν.
 |
| ΛΑΣΤΡΟΣ |
είναι πάντα χαμηλά και πανοραμικά πίσω μας, μετά από περπάτημα περίπου
μίας και μισή ώρας μας οδήγησε στην περιοχή του χωριού "ξερό ελίδι" όπου
βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη, Ηλία,ένας νέος σχετικά ναός που γιορτάζετε
στις 20 Ιουλίου μέσα σε πανηγυρικό κλίμα από τους Σφακιώτες.Εδώ σχηματί-
ζεται ένα μικρό κυκλικό επίπεδο που στην μέση του είναι χτισμένος ο ναός που
γύρω του τα πεύκα δημιουργούν ένα μικρό δασάκι.Ξεκουραζόμαστε για λίγο
και ξεκινάμε για την επιστροφή μας απότην άλλη μεριά της λοφοπλαγιάς από
όπου κατεβαίνει με ζίγκ-ζάκ ένα άλλο εξίσου εντυπωσιακό μονοπάτι ανάμεσα
στις φασκομηλιές τις ρίγανες και τους άλλου θάμνους.΄Ετσι μετά από μια ώρα
και κάτι βρισκόμαστε ξανά στα ψηλότερα σπίτια του χωριού της Σφάκας.
Μπαίνοντας στο χωριό βρισκόμαστε στο σημείο που βρίσκεται το μικρό οικο-
γενειακό ξενοδοχείο ‘Κρήσσα Γειτονία’ ένα μικρό όμορφο ξενοδοχείο το οποίο
έχει αναπαλαιώσει μα αισθητική πολλά παλιά σπίτια του χωριού ξαναζωντανεύ-
οντας την γειτονιά αυτή.Μάλιστα το 2012 δόθηκε στην ‘Κρήσσα Γειτονία’το
Βραβείο Καλύτερου Νέου Μικρού Ξενοδοχείου της Ευρώπης λόγω της παρα-
δοσιακής του αισθητικής από τον οργανισμό International Hotel Awards σε συ-
νεργασία με το Bloomberg Television.(‘Best New Small Hotel, Construction and
Design in Europe’ & ‘Best New Small Hotel),μια εντυπωσιακή διάκριση για
τόσο για το χωριό όσο και για την Κρήτη αλλά και την Ελλάδα γενικότερα.
 |
| ΜΟΧΛΟΣ |
"ΣΦΑΚΑ" ΤΟ ΦΥΤΟ ΠΟΥ ΕΔΩΣΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Nurium oleander (Νήριον η ροδοδάφνη)
η οποία ανήκει στην οικογένεια των Αποκυνοειδών. Η ονομασία Νήριον –κατά
μία άποψη- προέρχεται από τη λέξη νερό, επειδή βρίσκεται δίπλα σε ρυάκια.
Είναι το μόνο είδος που ταξινομείται στο γένος Nurium.Αυτοφύεται σε κοίτες
και σε όχθες χειμάρρων, ρυακιών και ποταμών.Στη χώρα μας τη συναντούμε
με τα ονόματα,Πικρδάφνη, Ροδοδάφνη, Αγριοδάφνη, Πικρο-φυλλάδα, Φυλλάδα,
Σέμα, Μπαμτσίνα, Ροδόδεντρο Φροκαλίδα, Δαφνόμαζες, Δραφιά ή Σφάκα.Είναι
αειθαλής θάμνος γνωστός σε όλους μας, που το ύψος του κυμαίνεται από 2 έως
6 μέτρα και φύεται σε όλη την Ελλάδα. Τα φύλλα του φτάνουν σε μήκος τα 12
εκατοστά και σε πλάτοςτα δύο. Φύονται ανά δύο ή τρία, γραμμοειδή ως λογχο-
ειδή, οξύληκτα, σκουροπράσινα, γυαλιστερά από πάνω και θαμπά ανοιχτό-
χρωμα από κάτω.Υπάρχουν πάνω από 400 ποικιλίες με διάφορα χρώματα
όπως κόκκινο, πορφυρά, ροζ, πορτοκαλί,λευκό. Πολλές ποικιλίες έχουν διπλά
άνθη.Οι καρποί του φυτού θυμίζουν εκείνους του μπιζελιού, αλλά είναι πολύ
μεγαλύτεροι σε σκούρο καφέ. Μέσα στα περικάρπια περιέχονται σπόροι εφο-
διασμένοι με θυσανοειδή φτερά.
 |
| ΣΦΑΚΑ |
 |
| ΤΟΥΡΛΩΤΗ & ΜΥΡΣΙΝΗ |
Ο Διοσκουρίδης την ονομάζει Ολέανδρουμ και οι Ρωμαίοι Ροδοδάφνη ή
ΠικροδάφνηΟι πρώτοι Χριστιανοί την απο-καλούσαν λουλούδι του Αγίου
Ιωσήφ..Προέρχεται από την Κολχίδα, στα ανατολικά του Εύξεινου Πόντου.
Οι δηλητηριώδεις ιδιότητες του φυτού ήταν γνω-στές από παλιά. Οι Πέρσες
υποχωρώντας στην προέλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου έβαζαν κλωνάρια
του φυτού στις πηγές με πόσιμο νερό και δηλητηρίασαν έτσι πολλά άλογα
των Ελλήνων. Αναφέρεται επίσης ότι μερικοί στρατιώτες που σούβλιζαν
κρέας καίγοντας κλαδιά πικροδάφνης ασθένησαν σοβαρά και ήταν αδύ-
νατο να συμμετάσχουν στη μάχη. Οι Ινδοί αποκαλούσαν το φυτό «φονιά
των αλόγων» γιατί η γλυκιά γεύση των κλαδιών ξεγελούσε τα άλογα που
τα έτρωγανκαι πέθαιναν. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι τα φύλλα και τα
άνθη του φυτού, έχουν φθαρτική δύναμη για τα περισσότερα τετράποδα,
αλλά σωστική για τον άνθρωπο όταν τα πίνει με κρασί μαζί με απήγανο
για τα δαγκώματα από τα θηρία.Παράγωγα πικροδάφνης έχουν χρησιμο-
ποιηθεί για αιώνες σαν βότανα. Ιστορικές αναφορές δείχνουν ότι οι Με-
σοποτάμιοι, τον 15ο αιώνα μ.Χ., πίστευαν στις επουλωτικές-θεραπευτικές
ιδιότητες της πικροδάφνης. Οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν ένα μίγμα
από πικροδάφνη και γλυκόριζα για ν' αντιμετωπίσουν τον πονοκέφαλο
από κρασί. Οι Άραβες γιατροί χρησιμοποίησαν πρώτοι την πικροδάφνη
σαν θεραπευτικό ενάντια στον καρκίνο τον 8ο αιώνα μ.Χ.Στην Κρήτη οι
χωρικοί έπλεκαν με τις σφάκες ωραίες στενόμακρες κόφες για τη μετα-
φορά των σταφυλιών στα πατητήρια και των χοχλιών όταν επρόκειτο
να τους μεταφέρουν εκτός Κρήτης. Χρησιμοποιούσαν τον χυλό της σφά-
κας για τη θεραπεία της ψωρίασης και για να θεραπεύουν τα πρόβατα
όταν πάθαιναν κλαπάτσα (κλαπάτσα λεγόταν η διστομίαση που ήταν
νόσος των προβάτων από παράσιτο διστόμου).
 |
| ΚΡΗΣΣΑ ΓΕΙΤΟΝΙΑ |
H ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου