άνυδρο τοπίο της πέτρας και της ξερολιθιάς.Από τα πολύ
παλιά όμως χρόνια η ιδιαίτερη αυτή περιοχή φιλοξένησε
στην ξερή γη της πλήθος μοναστηριών με τα μετόχια τους
που στην πορεία του χρόνου εξελίχτηκαν σε χωριά.
Η ομάδα μας με οδηγούς όσα μονοπάτια της περιοχής έχουν
διασωθεί στις μέρες μας περιπλανήθηκε στους οικισμούς-
μετόχια αυτής της περιοχής της Κρήτης : Μακρυγέννησα,
Δίλακο Πατσόπουλο,και Βάλτο
Περάσαμε την Μονή Αρετιού το συννεφιασμένο πρωινό της
πρώτης Κυριακής του νέου έτους και αφήσαμε τα αυτοκίνητα
μας στην διαστάυρωση του δρόμου με αυτό που έρχεται από
τον Βρουχά.Στην συνέχεια ακολουθήσαμε πορεία νότιοδυτική
ανεβαίνοντας στο λόφο πάνω στο παλιό μονοπάτι.Μετά
από μερικά λεπτά βρίσκουμε τον δρόμο που κατεβαίνει από
το Αρέτι τον ακολουθούμε για 200 μέτρα και στρίβουμε
αριστερά στον τον αγροτικό δρόμο.Ο γκρίζος ουρανός
προσπαθεί από πάνω μας να μας τρομάξει,αλλά δεν τα
καταφέρνει,ούτε όταν μετά από λίγο ρίχνει μερικές σκόρπιες
σταγόνες.Περνάμε από την παλία δεξαμενή με την απότομη
πέτρινη σκάλα που κατεβαίνει στο εσωτερικό της και δίπλα
την προσοχή μας τραβούν οι τεράστιοι τράφοι από πέτρες μέσα
στα χωράφια ανάμεσα στις λιγοστές ελιές,και δεν μπορούμε
παρά να νιώσουμε θαυμασμό για τον κόπο των ανθρώπων
να καθαρίσουν τη γη για να μπορέσουν να την καλλιεργήσουν.
μονοπάτια που έρχεται από την ρεματιά το ακολουθούμε
και φτάνουμε στον Δίλλακο.Ο Δίλακκος, οικισμός του
πρώηνΔήμου Νεαπόλεως, αναφέρεται σαν τοποθεσία
από την Ενετική περίοδο και μετόχι το 17ο αιώνα στα
έγγραφα της μονής Αρετίου, ενώ απογράφεται το 1920 με
47 κατοίκους και το 1991 με 19 κατοίκους.Στον οικισμό
συναντάμε αρκετά εντυπωσικά παλιά αγροτικά σπίτια
χαρακτηριτικά των οικισμών της περιοχής,άλλα εγκαταλε-
λλημένα να προσπαθούν να σταθούν όρθια στον πέρασμα
των χρόνων και άλλα μισογκρεμισμένα να έχουν αφαιθεί
στην μοίρα τους.Στο εσωτερικό τους σε όλα διακρίνει κανείς
ακόμα την χαρακτηριστική καμάρα των κρητικών σπιτιών,
να στέκειστο αγέρωγη στο πείσμα του χρόνου
ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΑΓΡΟΤΟΣΠΙΤΟ
Η Κρήτη κατοικείται από την αρχαιότητα.Η πολυτάραχη ιστορία της
και η συνεχής εναλλαγή κατακτητών επηρέασε αποφασιστικά την
αρχιτεκτονική των πόλεων και των χωριών της, όπου διατηρούνται
πολλά στοιχεία από την περίοδο της Αραβοκρατίας, της Ενετοκρατίας
και της Τουρκοκρατίας συνδεδεμένα αρμονικά με την ντόπια αρχιτε-
κτονική παράδοση.Το λαϊκό αγροτικό κρητικό σπίτι είναι απλό,
κυβικό, με λίγα ανοίγματα. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την
κατασκευή του - πέτρα, ξύλο, χώμα -είναι ελάχιστα επεξεργασμένα
και του δίνουν ένα αυστηρό και λιτό χαρακτήρα, αλλά και μια μορφή
προσωρινότητας. Προσαρμοσμένο τέλεια στο περιβάλλον, γίνεται
ένα μ' αυτό, αφού το γκρίζο της πέτρας του και της πλαγιάς πάνω
στην οποία είναι χτισμένο ταυτίζονται.Στην πιο απλή μορφή του
είναι μονόχωρο με δώμα και συγκεντρώνει όλες τις λειτουργίες.
Στο εσωτερικό του το κρητικό σπίτι είναι απλό στην επίπλωση και
τη διακόσμισή του. Μοναδικά έπιπλα είναι το κρεβάτι ή "πεζούλα",
το σαλόνι ή "πόρτεγο", το τραπέζι, οι καρέκλες και η κασέλα, όλα
προσαρμοσμένα στις ανάγκες της καθημερινής ζωής.Έχει γωνιακό
τζάκι που χρησιμεύει για μαγείρεμα και θέρμανση. Συχνά υπάρχει
ένα πατάρι για τον ύπνο, ο σοφάς, και ο χώρος κάτω απ' αυτόν
χρησιμοποιείται σαν αποθήκη
Το δώμα κατασκευάζεται με επιμήκη ξύλα και όταν χρειάζεται
να αυξηθεί το πλάτος ή το μήκος του σπιτιού προστίθεται ένα
ξύλινο μεσοδόκι για να στηρίξει το δώμα.Σε μεταγενέστερες
μορφές το ξύλινο μεσοδόκι αντικαθίσταται από ένα πέτρινο
ημικυκλικό τόξο, την καμάρα. Έτσι δημιουργείται το κρητικό
καμαρόσπιτο που το συναντάμε σ' ολόκληρη την Κρήτη.Η
καμάρα χωρίζει το σπίτι σε δύο μέρη. Καθώς το καμαρόσπιτο
εξελίσσεται, προστίθεται άλλη μια καμάρα κατά μήκος ή
πλάτος και δημιουργείται το δικάμαρο σπίτι.Στην πιο προη-
γμένη του μορφή προστίθενται κι άλλα κτίσματα σε σχήμα Γ
και σε τελική μορφή καταλήγει να γίνει διώροφο. Τα κτίσματα
είναι περισσότερο προσεγμένα με ξύλινα χωρίσματα στον
όροφο, μεγαλύτερα κουφώματα βαμμένα σε έντονα χρώματα,
σοβαντισμένα και ασβεστωμένα.Η αυλή όταν υπάρχει
περιστοιχίζεται από ψηλούς μαντρότοιχους και κλείνεται με
χαρακτηριστική τοξωτή εξώθυρα. Τα ανοίγματα είναι μεγάλα
και περιβάλλονται από πελεκημένα πέτρινα πλαίσια που στο
πάνω μέρος έχουν πέτρινα γείσα για να προφυλάσσονται από
τη βροχή. Όλα αυτά τα στοιχεία, καθώς επίσης και οι πωρόλιθοι
που ενισχύουν τις γωνιές των κτιρίων και τα τοξωτά υπέρθυρα
υποδηλώνουν μια έντονη βενετσιάνικη επίδραση πάνω στη
λαϊκή αρχιτεκτονική του τόπου.
Το δώμα κατασκευάζεται με επιμήκη ξύλα και όταν χρειάζεται
να αυξηθεί το πλάτος ή το μήκος του σπιτιού προστίθεται ένα
ξύλινο μεσοδόκι για να στηρίξει το δώμα.Σε μεταγενέστερες
μορφές το ξύλινο μεσοδόκι αντικαθίσταται από ένα πέτρινο
ημικυκλικό τόξο, την καμάρα. Έτσι δημιουργείται το κρητικό
καμαρόσπιτο που το συναντάμε σ' ολόκληρη την Κρήτη.Η
καμάρα χωρίζει το σπίτι σε δύο μέρη. Καθώς το καμαρόσπιτο
εξελίσσεται, προστίθεται άλλη μια καμάρα κατά μήκος ή
πλάτος και δημιουργείται το δικάμαρο σπίτι.Στην πιο προη-
γμένη του μορφή προστίθενται κι άλλα κτίσματα σε σχήμα Γ
και σε τελική μορφή καταλήγει να γίνει διώροφο. Τα κτίσματα
είναι περισσότερο προσεγμένα με ξύλινα χωρίσματα στον
όροφο, μεγαλύτερα κουφώματα βαμμένα σε έντονα χρώματα,
σοβαντισμένα και ασβεστωμένα.Η αυλή όταν υπάρχει
περιστοιχίζεται από ψηλούς μαντρότοιχους και κλείνεται με
χαρακτηριστική τοξωτή εξώθυρα. Τα ανοίγματα είναι μεγάλα
και περιβάλλονται από πελεκημένα πέτρινα πλαίσια που στο
πάνω μέρος έχουν πέτρινα γείσα για να προφυλάσσονται από
τη βροχή. Όλα αυτά τα στοιχεία, καθώς επίσης και οι πωρόλιθοι
που ενισχύουν τις γωνιές των κτιρίων και τα τοξωτά υπέρθυρα
υποδηλώνουν μια έντονη βενετσιάνικη επίδραση πάνω στη
λαϊκή αρχιτεκτονική του τόπου.
μέσα απο τα σύρματα των βοσκών να βρούμε το μονοπάτι καθώς
περνάμε κάτω από ένα άλλο μικρό οικισμό της περιοχής την
Μακρυγέννησα.Ο μικρός οικισμός βρίσκεται στο μέσο του βόρειου
Απάνω Μεραμπέλλου, κοντά στο Νοφαλιά και ανήκει και αυτή στα
μετόχια της Νεάπολης. Αναφέρεται για πρώτη φορά ονομαστικά
στην απογραφή του 1920.Κατοικείται όμως από την Ύστερο-
ΟΘωμανική περίοδο.Η πεζοπορία μας προχωράει μέσα στις
μυρωδιές από τις φασκομηλιές και τις ρίγανες.Εδώ και στην γύρω
περιοχή κυριαρχεί η πέτρα και οι ξερολιθιές βρίσκονται παντού
στο διάβα μας.
Κατηφορίζουμε την πλαγιά αρχικά για 200 μέτρα από τον δρόμο
και μετά προχωράμε το μονοπάτι ανάμεσα στις ελιές που προ-
σπαθούν να επιβιώσουν στο άγριο αυτό τοπίο ανάμεσα στις
πέτρες.Αρκετές φορές αναγκαζόμαστε να ανοίξουμε τα σύρματα
που τοποθετούν οι βοσκοί.Ξαναβρίσκουμε τον δρόμο και μετά
από λίγο στρίβουμε δεξιά και ανηφορίζουμε για το Πατσόπουλο
τον επόμενο οικισμό που περιλαμβάνει η πεζοπορία μας.Ο μικρός
οικισμός Πατσόπουλο(υψόμ 300 μ.)βρίσκεται στο βόρειο τμήμα
του Απάνω Μεραμπέλλου. Απογράφεται πρώτη φορά το 1881
ως Παπιτσόπουλο μαζί με τη Νεάπολη και τα μετόχια της και στη
συνέχεια αναφέρεται σε όλες τις απογραφές του 20ου αιώνα
Δοιηκητικά άνοικε στον πρώην στον Δήμο Νεάπολης Λασιθίου
και έχει 17 κατοίκους (2001).Σήμερα οι κάτοικοι του μετρώνται
στα δάκτυλα ενός χεριού,παραμένουν όμως τα ερείπια όμορφων
αγροτόσπιτων,και νεόκτιστη εκκλησία του Αγίου Αλεξάνδρου.
&
και μετά προχωράμε το μονοπάτι ανάμεσα στις ελιές που προ-
σπαθούν να επιβιώσουν στο άγριο αυτό τοπίο ανάμεσα στις
πέτρες.Αρκετές φορές αναγκαζόμαστε να ανοίξουμε τα σύρματα
που τοποθετούν οι βοσκοί.Ξαναβρίσκουμε τον δρόμο και μετά
από λίγο στρίβουμε δεξιά και ανηφορίζουμε για το Πατσόπουλο
τον επόμενο οικισμό που περιλαμβάνει η πεζοπορία μας.Ο μικρός
οικισμός Πατσόπουλο(υψόμ 300 μ.)βρίσκεται στο βόρειο τμήμα
του Απάνω Μεραμπέλλου. Απογράφεται πρώτη φορά το 1881
ως Παπιτσόπουλο μαζί με τη Νεάπολη και τα μετόχια της και στη
συνέχεια αναφέρεται σε όλες τις απογραφές του 20ου αιώνα
Δοιηκητικά άνοικε στον πρώην στον Δήμο Νεάπολης Λασιθίου
και έχει 17 κατοίκους (2001).Σήμερα οι κάτοικοι του μετρώνται
στα δάκτυλα ενός χεριού,παραμένουν όμως τα ερείπια όμορφων
αγροτόσπιτων,και νεόκτιστη εκκλησία του Αγίου Αλεξάνδρου.
&
Ο επόμενος σταθμός μας είναι ο μικρός οικισμός Αγαλινό
Στην εγκυκλοπαίδεια « Πάπυρος -Λαρούς -Μπριτάνικα »
συναντάται η λέξη " αγαλιανός "που σημαίνει αργοκίνητος,
οκνός, σιγανός. Με το όνομα Αγαλιανός υπάρχουν άλλοι δύο
οικισμοί στην Ελλάδα στο νομό Αιτωλοακαρνανίας και στο
νομό Ρεθύμνου όπου και μαθαίνουμε για δύο εκδοχές του
ονόματος.Η πρώτη ότι ο Αγάς του χωριού ήταν αδύνατος,
λεπτός = λιανός άρα Αγά-λιανός = Αγαλιανή.Η δεύτερη ότι
το δεύτερο συνθετικό της λέξης λιανή στα Τούρκικα
σημαίνει το στέκι, το κονάκι, η εξοχική κατοικία του Αγά.
Δεξιά από την εκκλησία της Παναγίας του Αγαλιανού ξεκινάει
ένα όμορφο καλντερίμι που ανεβαίνει τον απέναντι μικρό λόφο,
συναντά την μεγάλη εντυπωσική πέτρινη δεξαμενή,κτισμένη
σε τρία επίπεδα που την συγκρατούν και φτάνει σέ άλλο
μικρό οικισμό της περιοχής τον Βάλτο.Και εδώ διακρίνουμε
όμορφα αγροτόσπιτα καθώς και μερικές άκομψες αναπαλιώσεις
παλιών σπιτιών,και ακολουθούμε το μονοπάτι που οδηγεί
μπροστά στο μικρό ξωκλήσι που βρισκόνταν τα αυτοκίνητα
μας,για να τελειώσουμε μετά από 3ώρες και 15 λεπτά την
πεζοπορία μας.
Στην εγκυκλοπαίδεια « Πάπυρος -Λαρούς -Μπριτάνικα »
συναντάται η λέξη " αγαλιανός "που σημαίνει αργοκίνητος,
οκνός, σιγανός. Με το όνομα Αγαλιανός υπάρχουν άλλοι δύο
οικισμοί στην Ελλάδα στο νομό Αιτωλοακαρνανίας και στο
νομό Ρεθύμνου όπου και μαθαίνουμε για δύο εκδοχές του
ονόματος.Η πρώτη ότι ο Αγάς του χωριού ήταν αδύνατος,
λεπτός = λιανός άρα Αγά-λιανός = Αγαλιανή.Η δεύτερη ότι
το δεύτερο συνθετικό της λέξης λιανή στα Τούρκικα
σημαίνει το στέκι, το κονάκι, η εξοχική κατοικία του Αγά.
Δεξιά από την εκκλησία της Παναγίας του Αγαλιανού ξεκινάει
ένα όμορφο καλντερίμι που ανεβαίνει τον απέναντι μικρό λόφο,
συναντά την μεγάλη εντυπωσική πέτρινη δεξαμενή,κτισμένη
σε τρία επίπεδα που την συγκρατούν και φτάνει σέ άλλο
μικρό οικισμό της περιοχής τον Βάλτο.Και εδώ διακρίνουμε
όμορφα αγροτόσπιτα καθώς και μερικές άκομψες αναπαλιώσεις
παλιών σπιτιών,και ακολουθούμε το μονοπάτι που οδηγεί
μπροστά στο μικρό ξωκλήσι που βρισκόνταν τα αυτοκίνητα
μας,για να τελειώσουμε μετά από 3ώρες και 15 λεπτά την
πεζοπορία μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου