Σε ολόκληρη την περιοχή μας υπάρχουν ναοί και μοναστήρια τα
οποία αποτελούν μάρτυρες της βαθιάς πίστης του ανθρώπου στο
Θεό.Τα μνημεία αυτά της ελληνικής ορθοδοξίας είναι αναπόσπαστο
τμήμα της εθνικής μας κληρονομιάς.Οι μονές τα μοναστήρια τα
ξωκκλήσια με την αξιόλογη εικονογράφησή τους, με ψηφιδωτά,
τοιχογραφίες και εικόνες μαρτυρούν την επίμονη προσήλωση στις
παραδόσεις και την στενή και μακραίωνη διασύνδεση της τέχνης
με τη θρησκευτική λατρεία,ενώ έπαιξαν σημαντικό ρόλο τόσο στη
διάδοση του χριστιανισμού όσο και στη διατήρηση των ελληνικών
γραμμάτων και τεχνών, με παράδειγμα την περίοδο της τουρκο-
κρατίας, όπου άνθρωποι της εκκλησίας δημιούργησαν κρυφά
σχολειά όπου άνθιζε η ελληνική γλώσσα και η ελπίδα για τη
λευτεριά, και υποστήριζαν τους φτωχούς ραγιάδες που ζητούσαν
καταφύγιο.Αρκετά τέτοια εκκλησιστικά μνημεία βρίσκονται στην
περιοχή γύρω από την πόλη της Νεάπολης και η πεζοπορία μας
αυτή την Κυριακή 24-10-2010 περιελάμβανε στο πρόγραμμα της
και την επίσκεψη σε μερικά από αυτά.
Ξεκινήσαμε την πεζοπορεία μας από το χωριό της Βουλισμένης.
Χτισμένη στη δυτική ρίζα του βουνού Καβαλαρά μέσα στην
πράσινη αγκαλιά της Μεραμπελλιώτικης κοιλάδας βρίσκεται
η Βουλισμένη.
"Ο επισκέπτης στον τόπο αυτό θα διαπιστώσει ότι ο πλούτος
και οι εναλλαγές που προσφέρει η Ιστορία, η φύση. οι παραδόσεις
σε συνδυασμό με τη δημιουργικότητα και τη διαρκή αναζήτηση
των ντόπιων συνυπάρχουν αρμονικά.Μοναστήρια, ανώνυμοι
καλλιτέχνες, εργάτες του πνεύματος, λουλούδια, αυλόπορτες
ανοιχτές, μνημεία, λαϊκά πανηγύρια και καλλιτεχνικά βραδινά
συνθέτουν την εικόνα του χωριού αυτού." διαβάζουμε στην
ιστοσελίδα του Δήμου Νεάπολης,για το όμορφο αυτό χωριό
με τα γραφικά σοκάκια και τα αναπαλιωμένα σπίτια στολι-
σμένα με πολύχρωμα λουλούδια.
Ενα πολύ όμορφο στενό μονοπάτι που ξεκινά από την
Βουλισμένη περνά κάτω από πανύψηλα δένδρα που
δημιουργούν ένα φυσικό πράσινο τούνελ,μας οδήγησαν
μετά από περίπου είκοση λεπτά ανηφορικής πορείας
στην τοποθεσία Βιγλί, στις πλαγιές του Καβαλλαρά,εκεί
που βρίσκεται ο ναός της Παναγίας, αφιερωμένος στο Γενέσιο
της Θεοτόκου, κάποτε καθολικό της μονής της Βιγλιώτισσας.
Πρόκειται για ναό σταυρεπίστεγο, πλήρως αναστηλωμένο από
την 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Έχει δυτική κεντρική
είσοδο με οξυκόρυφο ανακουφιστικό τόξο διπλής καμπυλότητας,
που απολήγει σε σπείρες στις κάτω άκρες και στέφεται με
άνθος. Η επιγραφή στο υπέρθυρο ΑΧΕ (1605) ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ
ΜΟΝΑΧΗ ΣΤΡΙΑΝΟΠΟΥΛΑ (Gerola IV 1936, 522) αναφέρεται
προφανώς σε επισκευή του ναού. Στην ίδια οικοδομική φάση
εντάσσεται και το καμπαναριό του ναού. Ο ναός κοσμείται με
τοιχογραφίες παλαιολόγειας τεχνοτροπίας, που χρονολογούνται
στις αρχές του 14ου αιώνα (Ηλιάκης στο Παπαδογιάννης 1992,
172) και έχουν συντηρηθεί από την αρχαιολογική υπηρεσία.
( http://lasithitour.bpis.teicrete.gr/religious/index.php )
σήμερα, αναγνωρίζονται παραστάσεις από το χριστολογικό και
θεομητορικό κύκλο, όπως ο Θρήνος, η Εις Άδου Κάθοδος, η
Σταύρωση καθώς και το Γενέσιο της Θεοτόκου, η Επταβηματούσα,
τα Εισόδια της Θεοτόκου και ο Ασπασμός Ιωακείμ και Άννης
Στο δυτικό τοίχο εικονογραφείται ακόμα η Δευτέρα Παρουσία.
( http://lasithitour.bpis.teicrete.gr/religious/index.php)
Στην Παναγία στο Βιγλί τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, πραγματο-
ποιείται εκδήλωση για τη Γιορτή της μάνας.
Αφήσαμε πίσω μας το Βιγλί και συνεχίσαμε την ανάβαση στις
πλαγιές του Καβαλλαρά του όρους που δεσπόζει ψηλά πάνω
από την Νεάπολη,περάσαμε από την εκκλησία του Αγίου
Κωνσταντίνου κτισμένη κάτω από την σκιά των πανύψηλων
βελανιδιών,προσκυνήσαμε,πήραμε μια ανάσα και συνεχίσαμε
την ανηφορική πορεία μέχρι το σημείο που οι καλιεργημένες
πεζούλες με τις ελιές σταματούν και ξεκινούν οι πρίνοι.Η πορεία
μας στην συνέχεια άλλαξε πρός τα ανατολικά και με κατεύθυνση
προς τον οικισμό του Νήσπιτα
Το όνομα του μικρού οικισμού προέρχεται από "ίσπιτας"με
Ομηρική ρίζα και σημαίνει πέρασμα. Το οικισμός Νήσπιτας
έχει συνδεθεί με την ιστορία και τη λαϊκή παράδοση του
Μεραμπέλου. Οι Μεραμπελιώτες επαναστάτες επέλεγαν την
περιοχή του Νήσπιτα για λημέρι τους.
Στο Νήσπιτα βρίσκεται ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα
ή Αφέντη Χριστού.Στο χώρο αυτό υπήρχε μοναστήρι της Βενε-
τοκρατίας που ανήκε στην περιφέρεια της Νεάπολης - Καινούριου
Χωριού και μάλλον μετά την ίδρυση του μοναστηριού και δίπλα
από αυτό αναπτύχθηκε και ο οικισμός – μετόχι του Νήσπιτα.
Σήμερα το μοναστήρι δε λειτουργεί. Ο ναός, που πανηγυρίζει
στις 6 Αυγούστου, είναι μονόχωρος, καμαροσκέπαστος και
στηρίζεται με αντηρίδες
Η πορεία ελαφρά κατηφορική πιά μας οδήγησε στο γυναικείο
μοναστήρι της Παναγίας στην Κουφή Πέτρα που είναι αφιε-
ρωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και σύμφωνα με τις
γραπτές πηγές ιδρύθηκε το 1866 σε ιδιόκτητη περιουσία της
οικογένειας Χλαπουτάκη από τον επίσκοπο Πέτρας Μελέτιο
και σε τόπο που έφερε μοναστικές μνήμες (σώζονταν κάποια
ερείπια -Ψιλάκης 1994, Ι, 428).
φέρεται το 1630 (Ξανθουδίδης 1912, 144), αλλά είναι
άγνωστο αν υπήρχε εκεί μοναστήρι τα χρόνια εκείνα. Βόρεια
του σημερινού ναού βρίσκονται ερείπια παλαιού πρεκκλησίου
μέσα σε κοίλωμα βράχου εξού και το όνομα της Μονής
"Κουφή Πέτρα".
στο 19ο αιώνα, ενώ τα τελευταία χρόνια προστέθηκε δεύτερο
κλίτος στο καθολικό της μονής και ανοικοδομούνται νέα
κτίρια. Το μοναστήρι είναι ενεργό σήμερα ως γυναικεία
μονή.Είναι όμορφα φροντισμένο από τις γερόντισες που ζούν
εκεί με ένα πολύ ωραίο περίβολο γεμάτο από χρωματιστά
λουλούδια και ένα μπαλκόνι με υπέροχη θέα στην πεδιάδα των
Λιμνών και του Χουμεριάκου.
Αφήσαμε πίσω τον Μονή Κουφής Πέτρας με τα πανέμορφα
γατάκια να κοιτούν γεμάτα σκανδαλιά και κατηφορίσαμε στην
συνέχεια μέχρι που συναντήσαμε τον δρόμο που έρχεται από
την Νεάπολη λίγα μέτραπιό πάνω από την Μονή Κρεμαστών
άλλη μια σημαντική μονή της περιοχής κτισμένη και αυτή στην
πλαγιά του βουνού Καβαλαρά,και φαίνεται σαν να κρέμεται
πάνω από την πεδίαδα της Νεάπολης (σε αυτό άλλωστε οφείλει
και το όνομα της «Κρεμαστά». Είναι αφιερωμένη στους
Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ, διανύει τουλάχιστον τον πέμπτο
αιώνα λειτουργίας της, έχοντας προσφέρει πολλά στην τοπική
κοινωνία, ιδίως τα χρόνια της Οθωμανικής Κυριαρχίας οπότε
και λειτούργησε εκεί κρυφό σχολειό.
Ο ναός βρίσκεται στο βόρειο άκρο του φρουριακού συγκροτήματος
και είναι μονόχωρος, θολοσκεπής με οξυκόρυφη καμάρα. Στη νότια
όψη του φέρει αναγεννησιακής αισθητικής θύρωμα και παράθυρο.
Υψηλής αισθητικής είναι επίσης και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του
καθολικού. Σήμερα τα περισσότερα οικοδομήματα της μονής έχουν
πλέον αναστηλωθεί, το μοναστήρι είναι ενεργό σήμερα ως
γυναικεία μονή η οποία διαθέτει και εργαστήριο αγιογραφίας.
Ακολουθήσαμε τον δρόμο μέχρι τις Βρύσες όπου και διασχίσαμε
τα σοκάκια του όμορφου χωριού με την υπέροχη θέα, σαν ένα
"μπαλκόνι" πάνω από τον κάμπο της Νεάπολης,και στο μικρό παρα-
δοσιακό καφενείο απολαύσαμε μια ρακή ότι καλύτερο σε εκείνο
το σημείο της πεζοπορίας μας.Οι ηλικιωμένοι θαμώνες του
καφενείου μας μίλησαν για το χωριό τους για το πόσο ζωντανό
ήταν στο παρελθόν και αναφέρθηκαν με πίκρα στην σημερινή
εγκατάληψη του.Αφήσαμε στην συνέχεια τις Βρύσες και πήραμε
το δρόμο μέσα από τα σοκάκια προς Χουμεριάκο,περνώντας από
το όμορφο ξωκκλήσι της Αγίας Κυριακής που δεσπόζει στο μικρό
λόφο πάνωαπό το χωριό,και σε δέκα λεπτά βρεθήκαμε στα πρώτα
σπίτια του
Ανατολικά από την Νεάπολη πάνω σε τρεις μικρούς λόφους εκτεί-
νεται το Χουμεριάκο μέσα στην κατάφυτη κοιλάδα του Μεραμβέλ-
λου και σε υψόμετρο 240μ. Παλιά έδρα Δήμου όπου υπάγονταν
τα χωριά Βρύσες, Λίμνες, Νικηθιανό, Έξω Λακώνια και άλλοι
μικροσυνοικισμοί.Τη περίοδο της βενετοκρατίας ηταν ο τρίτος σε
πληθυσμό οικισμός της επαρχίας(η Κριτσά ήταν το μεγαλύτερο
και δεύτερο ερχόταν η Νεάπολη),άκμασε λόγω θέσεως και
παραγωγικότητας,αφού αναφέρεται και σαν έδρα τριών Νοταρίων
(Συμβολαιογράφων)
Το Χουμεριάκο αναφέρεται στην επαρχία Μεραμπέλου απο τον
Μπαρότση το 1577.Το 1958 βρεθηκε στο χωριο Χουμεριάκος
πήλινη σαρκοφάγος υστερομινωικής ΙΙΙ περιοδου και πολλά
πήλινα αγγεία κομμάτια χάλκινων αντικειμένων.
Το σημερινό χωριό είναι από τα παλαιότερα της περιοχής.Στο
Χουμεριάκο υπάρχουν αρκετές εκκλησίες όπως ο Άγιος Παντε-
λεήμονας με την αξιοπρόσεκτη πόρτα και το Αγιοθύριδο,
εξαιρετικής γλυπτικής τέχνης. Επίσης οι ναοί του Αγίου
Νικολάου και της Παναγίας της Κουμπελίνας δίπλα από το
Δημοτικό Σχολείο
Ο ναός της Παναγίας Κουμπελίνας που αποτελεί είναι ένα εξαι-
ρετικής τέχνης βυζαντινό μνημείο.Πήρε το όνομά του από τον
χαρακτηριστικό του τρούλο, ο οποίος λέγεται κουμπές στα
τούρκικα.Είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και
πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου. Πρόκειται για το μοναδικό
σωζόμενο παράδειγμα στην Ανατολική Κρήτη, σταυροειδούς
εγγεγραμμένου με τρούλο ναού. Το κύριο τμήμα του ναού
χρονολογείται στο τέλος του 11ου ή στις αρχές του 12ου αιώνα,
ενώ στα χρόνια της Βενετοκρατίας χρονολογείται ο νάρθηκας
που προστέθηκε, εγκάρσια στα δυτικά του. Ο ναός που είχε
δεχτεί πολλές επεμβάσεις, στερεώθηκε, μελετήθηκε και απο-
καταστάθηκε πλήρως το 2008 από τη 13η Εφορεία Βυζαντινών
Αρχαιοτήτων. Αξιόλογα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά
στοιχεία του ναού είναι ο τρούλος, η οδοντωτή ταινία κάτω
από τα κεραμίδια, τα τυφλά αψιδώματα, η εναλλασσόμενη
τοιχοποιία από λίθους και πλίνθους και το λιθανάγλυφο
περίθυρο της εισόδου. Όλα τα στοιχεία της τοιχοδομίας στο
εσωτερικό του ναού ήταν καλυμμένα από τις τοιχογραφίες
που φαίνεται πως κοσμούσαν το ναό.
Κρητικό Νίκο Καζαντζάκη στο γνωστό έργο του
"Καπετάν Μιχάλης" :
-Είχα κι έκρυβα εδώ κοντά, σε μια σπηλιά, ένα λιάπη που τον
κυνηγούσαν οι νιζάμηδες. Το παιδί μου δεν είχε να φάει,
αυτός είχε· το παιδί μου δεν είχε να σκεπαστεί, αυτός είχε.
Μπήκε σπίτι μου ένας μουλιαζίμης με τους νιζάμηδές του.
«Θα σκοτώσω το μοναχογιό σου, μωρή Κουμπελίνα, αν δε
μου παραδώσεις το λιάπη, μου κάνει. -Δεν τον παραδίνω,
αποκρίθηκα, κάμε ό,τι θες· μα να ξέρεις, εγώ η γριά
Κουμπελίνα σου το λέω, και να μου το θυμάσαι, ο πόνος της
Κρήτης θα φάει την Τουρκιά, βάζω την κεφαλή μου. Βάζεις
στοίχημα; Εγώ βάζω την κεφαλή μου!» Λύσσαξε ο σκύλος.
Την ώρα εκείνη -Θεού κατάρα!- έμπαινε ο γιος μου στο σπίτι·
τον άρπαξαν οι νιζάμηδες, τον κόλλησαν στον τοίχο. Σήκωσαν
τα τουφέκια, με κοίταξε ο μουλιαζίμης. «Μην τον προδώσεις
μάνα!, μου φώναξε ο γιος μου. -Δεν τον προδίνω και μη
φοβάσαι παιδί μου, έχε γεια!» Τον σκότωσαν· έβαλαν φωτιά
στο παντέρμο μου κι έφυγαν.
-Γιατί το 'καμες αυτό, κυρούλα; φώναξε ο Κοσμάς και σηκώθηκε
απάνω, δεν τον χωρούσαν τα χαλάσματα ετούτα.
-Το 'καμα, αποκρίθηκε ήσυχα η γριά, γιατί κάτεχα πως πέρα, σ'
ένα χωριό της Ρούμελης, είχε κι ο λιάπης αυτός μάνα· και κατέχω
τι θα πει πόνος μάνας.
Το πρωί που σηκώθηκαν κι αποχαιρετούσαν, η γριά έσκυψε,
ξεσφήνωσε από την αυλή μια πέτρα, γεμάτη κόκκινα πιτσιλί-
σματα, την έδωκε στον Κοσμά.
-Άλλο ρεγάλο δεν έχω να σου κάμω, είπε· να, πάρε αυτή την πέτρα,
να θυμάσαι. Να θυμάσαι την Κρήτη.
Και δείχνοντας τις μαυροκόκκινες βούλες
-Τα αίματα του γιου μου...
Πορτέλα". Χτίστηκε από τους Ενετούς και προσδιορίζει την κατοικία
κάποιου άρχοντα της εποχής. Την εποχή της Τουρκοκρατίας
κατοικούσε ο Χουρσίτ πασάς. Είχε απαγάγει την όμορφη Κριτσω-
τοπούλα τη Ροδάνθη η οποία τον σκότωσε στην συνέχεια για να
γλυτώσει απ' αυτόν. Στην είσοδο του χωριού απ' τη Νεάπολη
βρίσκεται η βρύση του Αγίου Γεωργίου (1877). Άλλα ενδιαφέροντα
μνημεία του χωριού: ο Μαγατζές, το Πηγαϊδούλι και η Πηγαϊδούλα.
Η πεζοπορία μας ολοκληρώθηκε με την καθιερωμένη ρακί
στην όμορφη ταβέρνα στο Χουμεριάκο με εκλεκτούς μεζέδες
πάντα στα πλαίσια της Κρητικής Διατροφής,ενώ η Αλεξάνδρα
και ο Γιάννης μας πρόσφεραν στην συνέχεια καφέ και νόστιμα
γλυκά στο όμορφο παραδοσιακό σπίτι τους.
Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου