Στην Κρήτη συναντά κανείς ένα μεγάλο δίκτυο παλαιών μονοπατιών, πολλά από
τα οποία διατηρούνται ακόμα και σήμερα.Τα μονοπάτια αυτά χρησιμοποιούνταν
μέχρι που δημιουργήθηκε στο νησί ένα ολοκληρωμένο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων.
Μέχρι τότε, η επικοινωνία των κατοίκων των οικισμών γινόταν, κυρίως, μέσω
αυτών των μονοπατιών. Παρόλο που κάποια από τα παλιά μονοπάτια και τα πετρό-
κτιστα καλντερίμια, αληθινά έργα τέχνης, έχουν γίνει ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι,
τα περισσότερα από αυτά ξεγλιστρούν ανάμεσα στους δρόμους και συνεχίζουν
να υπάρχουν και να διατρέχουν βουνά, λόγγους και χαράδρες. Ορισμένα μάλιστα
υπάρχουν ακόμα και από την περίοδο της ακμής του Μινωικού πολιτισμού, ενώ
άλλα συνδέονται με θρύλους και παραδόσεις. Ενα από αυτά περπάτησε η ορειβα-
τική ομάδα αυτή την Κυριακή στις 20 του Νοέμβρη μαζί με τον Φυσιολατρικό
σύλλογο Ηρακλείου από την Κασταμονίτσα μέχρι το Οροπέδιο Λασιθίου
Η συγκεκριμένη διαδρομή , γεμάτη από μυθολογικά και ιστορικά στοιχεία,
ήταν η μοναδική οδική σύνθεση μεταξύ των κατοίκων της αρχαίας Λυττούς και
των τότε κατοίκων του οροπεδίου των Λασυνθίων, και ήταν ιδιαίτερα πολυσύ-
χναστη καθώς συνέδεε τη αρχαία αυτή Μητρόπολη με το ορεινό ιερό σπήλαιο
του Δία. 'Ομως το ίδιο σημαντική ήταν η διαδρομή και επί Τουρκοκρατίας. Από
το δρόμο αυτό ανέβαινε ο αιμοχαρής Γενίτσαρος Τσούλης και επιδιδόταν σε
όργια σε βάρος των Χριστιανών της περιοχής,ενώ εδώ σε ένα σημείο της μάλι-
στα κατάφεραν μετά από ενέδρα και τον σκότωσαν μερικοί ατρόμητοι Λασιθι-
ώτες απαλάσσοντας την περιοχή από το βάρος του.Εδώ ακόμα και σήμερα
αναβιώνει στο σημείο που βρίσκεται «του Τσούλη το Μνήμα». το έθιμο που η
παράδοση έφερε μέχρι τις μέρες μας το "ανάθεμα στον τσούλη" δηλαδή το ρί-
ξιμο πέτρας,αναθεματίζοντας τον, από τους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους.
ΑΡΧΑΙΑ ΛΥΤΤΟΣ Ή ΛΥΚΤΟΣ
Η διαδρομή μας ξεκινά από την Κασταμονίτσα το μικρό Ηρακλιώτικο χωριό
κοντά στην περιοχή που κάποτε άκμαζε η αρχαία Λύττος.Σύμφωνα με τον
ιστορικό Πολύβιο, η Λύττος η Λύκτος, είναι η αρχαιότερη πόλη της Κρήτης.
Βρίσκεται 1 χλμ. ΒΑ του σημερινού χωριού Λύττος του Δήμου Καστελλίου,
που παλαιότερα ονομαζόταν Ξιδάς. Βρίσκεται σε ύψωμα 656μ. και πάνω
στα ερείπιά της βρίσκονται σήμερα κτισμένες δύο εκκλησίες, ο «Τίμιος
Σταυρός» και ο «Άγιος Γεώργιος».Η Λύττος πήρε αυτό το όνομα, -σύμφωνα
με τον Στέφανο Βυζάντιο-, από την υψηλή θέση στην οποία ήταν κτισμένη,
πάνω σε γήλοφους στις δυτικές υπόρειες των Λασιθιώτικων βουνών.
Ο Ησίοδος την αναφέρει στην Θεογονία του σαν πλούσια χώρα της Κρήτης,
καθώς επίσης και ο Όμηρος με το επίθετο «ευκτισμένη», δηλαδή καλο-
κτισμένη.Ακόμη αναφέρεται από τον Σκύλακα, τον Στράβωνα και τον Ιεροκλή
στην Πολιτική του Γεωγραφία.Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, η Ρέα
στάλθηκε από τους γονείς της στη Λύκτο, για να γεννήσει τον Δία.Η Λύκτος
ήταν από τις αρχαιότερες αποικίες των Λακεδαιμονίων. Την Δωρική καταγωγή
της Λύκτου φανερώνει και νεώτερος τύπος του ονόματός της Καρνησόπολις.
Το πήρε από τη λατρεία του Καρνείου Απόλλωνος, προς τιμή του οποίου
ετελούντο αγώνες και εορτές.Στον αποικισμό της Λύκτου εμπλέκονται και οι
Αθηναίοι.Αναφέρεται ότι η Λύκτος πήρε μέρος και στον Τρωικό Πόλεμο,
αναδείχτηκε δε σε μια από τις μεγαλύτερες και ισχυρότερες πόλεις της Κρήτης.
Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΥΤΤΟΣ κυριάρχησε σε όλη την Ανατολική Κρήτη και κυρίως στις
επαρχίες ΠεδιάδοςΜεραμπέλου, Μονοφατσίου και Βιάνου. Κυριαρχώντας από
Βορρά μέχρι Νότο, αμφισβήτησε για πολύ καιρό την πρωτοκαθεδρία της Κνωσού
και γιαυτό το λόγο βρισκόταν πολύ συχνά σε πόλεμο μαζί της.Το 343, η Κνωσός
κατέλαβε την Λύκτο, αλλά με την βοήθεια του βασιλιά της Σπάρτης Αρχιδάμου,
οι Λύκτιοι ανακατέκτησαν την πόλη τους.Το 220 και ενώ οι Λύκτιοι βρίσκονταν
σε πόλεμο με την Ιεράπυτνα, οι Κνώσιοι βρήκαν αφύλακτη την Λύκτο και την
κατέλαβαν. Αιχμαλώτισαν τα γυναικόπαιδα έκαψαν την πόλη και την ανά-
σκαψαν εκ θεμελίων. Οι Λύκτιοι δεν είχαν το κουράγιο να ξαναχτίσουν την
πόλη τους. Φιλοξενήθηκαν με συμπάθεια από την Λάππα.Με την βοήθεια
της Σπάρτης η πόλη ξαναχτίστηκε και έγινε μια από τις ισχυρότερες πόλεις
της Κρήτης.Συμμάχησε με την Ιεράπετρα και την Ολούντα καθώς και με
την Δρήρο. Πήρε μέρος στην συμμαχία των 30 πόλεων της Κρήτης υπό τον
Ευμένη Β΄ βασιλιά της Περγάμου το 2ο π.Χ. αιώνα. Έμβλημα των νομισμάτων
της ήταν ο αετός με ανοιχτά φτερά, καθώς επίσης και η κεφαλή αγριογού-
ρουνου με την λέξη ΛΥΤΤΙΩΝ.Πολλά είναι τα ευρήματα που έφερε στο φως
η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως γλυπτά και επιγραφές, όπως τα δύο ψηφί-
σματα της πόλης των Λυττίων γραμμένα βουστροφηδόν.Το 1951, βρέθηκε
τετράγωνο αναθηματικό βάθρο, με ανάγλυφη παράσταση ήρωα, μπροστά
σε άλογο και σκυλιά που ορμούν σε ελάφι και ζαρκάδι. Φέρει την επιγραφή
: ΑΧΙΛΛΕΥΣ ΑΧΙΛΛΕΩΣ.
ΚΑΣΤΑΜΟΝΙΤΣΑ
Η Κασταμονίτσα είναι χωριό και πρώην κοινότητα της επαρχίας Πεδιάδας με 516
ατοίκους το 2001. Σήμερα αποτελεί ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα στο Δήμο
Καστελλίου του νομού Ηρακλείου. Βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες του
υψώματος Σκλόπα που έχει υψόμετρο 1.298 μ. Κύριες ασχολίες των κατοίκων
είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Συνδέεται με το Ηράκλειο με ασφαλτόστρωτο
δρόμο 42,2 χλμ. Πολιούχος ναός είναι της Αγίας Κυριακής, που είναι τρίκλιτος
(Αγία Κυριακή - Άγιος Δημήτριος - Άγιο Πνεύμα) βασιλικού ρυθμού, κτισμένος
στα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Δίπλα από το ναό υπάρχει το
αναπαλαιωμένο παλιό δημοτικό σχολείο που και αυτό κατασκευάστηκε την
ίδια εποχή. Στην είσοδο του χωριού, στο σημερινό κοιμητήριο, σώζεται ο παλαιός
ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Βόρεια του
χωριού υπάρχουν απομεινάρια τμήματος του ρωμαϊκού υδραγωγείου της αρχαίας
Λύττου.Η ονομασία του χωριού οφείλεται στο γεγονός ότι οι πρώτοι κάτοικοι
κατάγονταν από την Κασταμονή της Μικράς Ασίας. Το όνομα δόθηκε μετά το 961,
οπότε και έγινε η απελευθέρωση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς.Ο οικισμός δεν
αναφέρεται στις ενετικές απογραφές, ούτε και στην τουρκική απογραφή του 1671.
Στην απογραφή του 1834 αναφέρεται με 35 οικογένειες Χριστιανών και το 1881 με
320 Χριστιανούς.Εξαιτίας της θέσης της, η Κασταμονίτσα υπήρξε πεδίο μαχών.
Το ΜΙΝΩΙΚΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ
Αρχικά μετά το χωριό της Κασταμονίτσας περπατάμε πάνω σε χωματόδρομο που
οδηγεί στους πρόποδες του .Μετά από περπάτημα περίπου ώρας αφήνουμε το
δρόμο και μπαίνουμε στο αρχαίο μινωικό μονοπάτι που ανεβαίνει με πορεάι ζίγκ-
ζαγκ προς το οροπέδιο.Το συγκεκριμένο μονοπάτι αποτελεί εντυπωσιακό δείγμα
μαστορικής τέχνης μειδιαίτερο χαρακτηριστικό το όμορφο ταίριασμα των λίθων ,
τα άνδηρα (βαθμιδες-επίπεδα), και τις αρίδες(τα προστατευτικά τοιχία). Μετά τη
διάνοιξη του δρόμου από το Σελλί της Αμπέλου, η πέτρινη οδός άρχισε σταδιακά
να εγκαταλείπεται.Το μονοπάτι αυτό εξυπηρετούσε τους κατοίκους από τα αρχαία
χρόνια, ενώ ακόμα και οι παλιοί Λασιθιώτες εξακολουθούσαν να το χρησιμοποιούν
μέχρι και τη δεκαετία του 1970 ξέροντας ότι με οδοιπορία λίγων ωρών κατέβαζαν
στην Πεδιάδα τα προϊόντα τους. Ειναι εκπλητικό συναίσθημα όταν σκεφτεί κανείς
πόσοι άνθωποι έχουν βρεθεί στα πατήματα του, σε αυτά που διαβαίνουν ακόμα και
σήμερα οι λάτρεις της φύσης και της πεζοπορίας, για να μην αφήσουν την ιστορία
να χαθεί.
ΣΤΟΥ ΤΣΟΥΛΗ ΤΟ ΜΝΗΜΑ
Η θέση "Σελί της Χορτασάς" βρίσκεται "του Τσούλη το Μνήμα" μεταξύ των οικι-
σμών Κάτω Μετόχι και Τοίχος στο δυτικό πέρασμα από Ηράκλειο προς Οροπέδιο,
από όπου περνούσε ο παλαιός βασικός οδικός άξονας. Το σημείο δεσπόζει μεταξύ
των θέσεων Λύττος και Ασκοί. Πρόκειται για θέση στρατηγικής σημασίας καθώς
είναι δυνατός ο έλεγχος οποια-σδήποτε προσέλευσης από τα βορειοδυτικά προς το
Λασίθι. Κατά τις επιφανειακές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή
βρέθηκαν κεραμικά περιόδου Μεσομινωικής Ι ,ενώ μικρή ποσότητα απ'ο αυτά θα
μπορούσαν να χρονολογηθούν και στην Μεσομινωική ΙΙ, περίοδο.Η συγκέντρωση
της κεραμικής αποδεικνύει την ύπαρξη μινωικής εγκατάστασης, η οποίο φαίνεται
πως καταστράφηκε μάλλον από πυρκαγιά.
Ο ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΣ ΤΣΟΥΛΗΣ
Ο Τσούλης ήταν γενίτσαρος, παραβίαζε τον κώδικα της τιμής των κοινωνιών του
κρητικού χωριού, τσαλαπατούσε την ηθική τους και μια ομάδα ψυχωμένων Λασι-
θιωτών το 1817 στο Λάκκο της Χορτασάς, νότια από το παλιό μονοπάτι αποφά-
σισε την εξόντωσή του. Του έστησαν λοιπόν ενέδρα στη θέση Σελί της Χορτασάς
καιτον δολοφόνησαν. Στη συνέχεια έκοψαν το κεφάλι του και κρέμασαν στη σέλα
του αλόγου του, αφήνοντας ελεύθερο το ζώο που επέστρεψε στο χωριό τουΤσούλη,
στους Ασκούς Πεδιάδας, μεταφέροντας την είδηση για την εξόντωση του γενίτσαρου.
Το ακέφαλο πτώμα το έριξαν σε μια γούσπα και το κάλυψαν με χώμα και πέτρες.
Πάνω στον πρόχειρο αυτό τάφο, οι Χριστιανοί που περνούσαν έριχναν από μια πέτρα
που συνοδευόταν από την κατάρα «έτσι να πάνε όλοι οιΤούρκοι». Με την πάροδο
του χρόνου σχηματίστηκε ένας μεγάλος πέτρινοςσωρός οδηγώντας στην καθιέρωση
νέου τοπονυμίου. Το Σελί της Χορτασάς μετονομάστηκε σε «Τσούλη Μνήμα» και
καταγράφεται ως επίσημη ονομασία της θέσης και στην χαρτογράφηση της γεωγρα-
φικής υπηρεσίας στρατού..
Η ελαφριά ανηφορική πορεία στο μονοπάτι διαρκεί περίπου μία ώρα και μας οδη-
γείστο διάσελο από όπου η εντυπωσιακή θέα του οροπεδίου ξετυλιγεται μπροστά
στα μάτια μας.Οι νεφοσκέπαστες χιονισμένες κορφές της Δίκτης,της Σελένας και
των άλλων βουνών κρατούν στην αγκαλιά τους το επίπεδο οροπέδιο μα τα διάσπα-
ρτα χωριά του.΄Ομορφη εικόνα που την κάνει ακόμα ομορφότερη η σκέψη ότι πρίν
μερικές χιλιάδεςχρόνια αυτό το ωραίο θέα αντίκρυζαν και οι Μινωίτες που περπα-
τούσαν στα ίδια αυτά πατήματα που μας οδήγησαν και εμάς σήμερα εδώ.Συνεχί-
ζουμε την πορεία μαςστα Λασιθιώτικα βουνά με τελικό προορισμό την Μονή
Βιδιανής όπου και τερματίζουμε την πεζοπορική μας διαδρομή.Η ΜΟΝΗ
ΒΙΔΙΑΝΗΣ βρίσκεται στη βορειοδυτική είσοδο του οροπεδίου του Λασιθίου
κτισμένη σε μια πέτρινη κοιλότηταστους πρόποδες του βουνού Λουλουδάκι.
Οφείλει το όνομα της στον ιδρυτή της Βίδο. Σήμερα είναι αφιερωμένη στη Ζωο-
δόχο Πηγή. Άρχισε να χτίζεται το 1854. Ο Ομέρ Πασάς πυρπόλησε το μοναστήρι
το 1867.Οι ηγούμενοι όμως ξαναέκτισαν τη μονή πάνω στα ερείπια της παλιάς.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής οι κατακτητές συνέλαβαν, βασάνισαν
και τελικά θανάτωσαν τον ηγούμενο της μονής Δωρόθεο Τσαγκαράκη, ο οποίος
συνεργάστηκε με την εθνική αντίσταση. Σήμερα πραγματοποιούνται εργασίες ανα-
στήλωσης και αποκατάστασης ώστε να λειτουργήσει μουσείο Φυσικής Ιστορίας
στο χώρο της μονής.
Η υπέροχη ημέρα δεν μπορούσε παρά να έχει και μια εντυπωσιακή κατάληξη.Από
την μονή Βιδιανής μερταφερθήκαμε στο Ψυχρό και μετά από λίγο ανηφορική πορεία
στην υπέροχη ταβέρνα με την όμορφη θέα σε όλο το Οροπέδιο, που εκείνη την στι-
γμή λουζόταν από τον απογευματινό ήλιο, ακριβώς κάτω από τις χιονισμένες κορφές
της Δίκτης.Οι νόστιμνοι μεζέδες το υπέροχο ψητό του ξυλόφουρνου μα πάνω από όλα
η καταπληκτική παρέα σε συνδυασμό με το γλυκόπιοτο κρασί και την ζεστασιά του
τζακιού απογείωσαν το κέφι σε όλους όσους συμμετείχαν στην όμορφη πεζοπορία
εκδρομή που ξεκίνησε από τα ανατολικότερα χωριά του Ηρακλείου και κατέληξε στο
Λασιθιώτικο οροπέδιο.....
H ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ
ΚΑΣΤΑΜΟΝΙΤΣΑ - ΟΡΟΠΕΔΙΟ at EveryTrail
EveryTrail - Find hiking trails in California and beyond
τα οποία διατηρούνται ακόμα και σήμερα.Τα μονοπάτια αυτά χρησιμοποιούνταν
μέχρι που δημιουργήθηκε στο νησί ένα ολοκληρωμένο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων.
Μέχρι τότε, η επικοινωνία των κατοίκων των οικισμών γινόταν, κυρίως, μέσω
αυτών των μονοπατιών. Παρόλο που κάποια από τα παλιά μονοπάτια και τα πετρό-
κτιστα καλντερίμια, αληθινά έργα τέχνης, έχουν γίνει ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι,
τα περισσότερα από αυτά ξεγλιστρούν ανάμεσα στους δρόμους και συνεχίζουν
να υπάρχουν και να διατρέχουν βουνά, λόγγους και χαράδρες. Ορισμένα μάλιστα
υπάρχουν ακόμα και από την περίοδο της ακμής του Μινωικού πολιτισμού, ενώ
άλλα συνδέονται με θρύλους και παραδόσεις. Ενα από αυτά περπάτησε η ορειβα-
τική ομάδα αυτή την Κυριακή στις 20 του Νοέμβρη μαζί με τον Φυσιολατρικό
σύλλογο Ηρακλείου από την Κασταμονίτσα μέχρι το Οροπέδιο Λασιθίου
Η συγκεκριμένη διαδρομή , γεμάτη από μυθολογικά και ιστορικά στοιχεία,
ήταν η μοναδική οδική σύνθεση μεταξύ των κατοίκων της αρχαίας Λυττούς και
των τότε κατοίκων του οροπεδίου των Λασυνθίων, και ήταν ιδιαίτερα πολυσύ-
χναστη καθώς συνέδεε τη αρχαία αυτή Μητρόπολη με το ορεινό ιερό σπήλαιο
του Δία. 'Ομως το ίδιο σημαντική ήταν η διαδρομή και επί Τουρκοκρατίας. Από
το δρόμο αυτό ανέβαινε ο αιμοχαρής Γενίτσαρος Τσούλης και επιδιδόταν σε
όργια σε βάρος των Χριστιανών της περιοχής,ενώ εδώ σε ένα σημείο της μάλι-
στα κατάφεραν μετά από ενέδρα και τον σκότωσαν μερικοί ατρόμητοι Λασιθι-
ώτες απαλάσσοντας την περιοχή από το βάρος του.Εδώ ακόμα και σήμερα
αναβιώνει στο σημείο που βρίσκεται «του Τσούλη το Μνήμα». το έθιμο που η
παράδοση έφερε μέχρι τις μέρες μας το "ανάθεμα στον τσούλη" δηλαδή το ρί-
ξιμο πέτρας,αναθεματίζοντας τον, από τους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους.
ΑΡΧΑΙΑ ΛΥΤΤΟΣ Ή ΛΥΚΤΟΣ
Η διαδρομή μας ξεκινά από την Κασταμονίτσα το μικρό Ηρακλιώτικο χωριό
κοντά στην περιοχή που κάποτε άκμαζε η αρχαία Λύττος.Σύμφωνα με τον
ιστορικό Πολύβιο, η Λύττος η Λύκτος, είναι η αρχαιότερη πόλη της Κρήτης.
Βρίσκεται 1 χλμ. ΒΑ του σημερινού χωριού Λύττος του Δήμου Καστελλίου,
που παλαιότερα ονομαζόταν Ξιδάς. Βρίσκεται σε ύψωμα 656μ. και πάνω
στα ερείπιά της βρίσκονται σήμερα κτισμένες δύο εκκλησίες, ο «Τίμιος
Σταυρός» και ο «Άγιος Γεώργιος».Η Λύττος πήρε αυτό το όνομα, -σύμφωνα
με τον Στέφανο Βυζάντιο-, από την υψηλή θέση στην οποία ήταν κτισμένη,
πάνω σε γήλοφους στις δυτικές υπόρειες των Λασιθιώτικων βουνών.
Ο Ησίοδος την αναφέρει στην Θεογονία του σαν πλούσια χώρα της Κρήτης,
καθώς επίσης και ο Όμηρος με το επίθετο «ευκτισμένη», δηλαδή καλο-
κτισμένη.Ακόμη αναφέρεται από τον Σκύλακα, τον Στράβωνα και τον Ιεροκλή
στην Πολιτική του Γεωγραφία.Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, η Ρέα
στάλθηκε από τους γονείς της στη Λύκτο, για να γεννήσει τον Δία.Η Λύκτος
ήταν από τις αρχαιότερες αποικίες των Λακεδαιμονίων. Την Δωρική καταγωγή
της Λύκτου φανερώνει και νεώτερος τύπος του ονόματός της Καρνησόπολις.
Το πήρε από τη λατρεία του Καρνείου Απόλλωνος, προς τιμή του οποίου
ετελούντο αγώνες και εορτές.Στον αποικισμό της Λύκτου εμπλέκονται και οι
Αθηναίοι.Αναφέρεται ότι η Λύκτος πήρε μέρος και στον Τρωικό Πόλεμο,
αναδείχτηκε δε σε μια από τις μεγαλύτερες και ισχυρότερες πόλεις της Κρήτης.
Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΥΤΤΟΣ κυριάρχησε σε όλη την Ανατολική Κρήτη και κυρίως στις
επαρχίες ΠεδιάδοςΜεραμπέλου, Μονοφατσίου και Βιάνου. Κυριαρχώντας από
Βορρά μέχρι Νότο, αμφισβήτησε για πολύ καιρό την πρωτοκαθεδρία της Κνωσού
και γιαυτό το λόγο βρισκόταν πολύ συχνά σε πόλεμο μαζί της.Το 343, η Κνωσός
κατέλαβε την Λύκτο, αλλά με την βοήθεια του βασιλιά της Σπάρτης Αρχιδάμου,
οι Λύκτιοι ανακατέκτησαν την πόλη τους.Το 220 και ενώ οι Λύκτιοι βρίσκονταν
σε πόλεμο με την Ιεράπυτνα, οι Κνώσιοι βρήκαν αφύλακτη την Λύκτο και την
κατέλαβαν. Αιχμαλώτισαν τα γυναικόπαιδα έκαψαν την πόλη και την ανά-
σκαψαν εκ θεμελίων. Οι Λύκτιοι δεν είχαν το κουράγιο να ξαναχτίσουν την
πόλη τους. Φιλοξενήθηκαν με συμπάθεια από την Λάππα.Με την βοήθεια
της Σπάρτης η πόλη ξαναχτίστηκε και έγινε μια από τις ισχυρότερες πόλεις
της Κρήτης.Συμμάχησε με την Ιεράπετρα και την Ολούντα καθώς και με
την Δρήρο. Πήρε μέρος στην συμμαχία των 30 πόλεων της Κρήτης υπό τον
Ευμένη Β΄ βασιλιά της Περγάμου το 2ο π.Χ. αιώνα. Έμβλημα των νομισμάτων
της ήταν ο αετός με ανοιχτά φτερά, καθώς επίσης και η κεφαλή αγριογού-
ρουνου με την λέξη ΛΥΤΤΙΩΝ.Πολλά είναι τα ευρήματα που έφερε στο φως
η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως γλυπτά και επιγραφές, όπως τα δύο ψηφί-
σματα της πόλης των Λυττίων γραμμένα βουστροφηδόν.Το 1951, βρέθηκε
τετράγωνο αναθηματικό βάθρο, με ανάγλυφη παράσταση ήρωα, μπροστά
σε άλογο και σκυλιά που ορμούν σε ελάφι και ζαρκάδι. Φέρει την επιγραφή
: ΑΧΙΛΛΕΥΣ ΑΧΙΛΛΕΩΣ.
ΚΑΣΤΑΜΟΝΙΤΣΑ
Η Κασταμονίτσα είναι χωριό και πρώην κοινότητα της επαρχίας Πεδιάδας με 516
ατοίκους το 2001. Σήμερα αποτελεί ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα στο Δήμο
Καστελλίου του νομού Ηρακλείου. Βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες του
υψώματος Σκλόπα που έχει υψόμετρο 1.298 μ. Κύριες ασχολίες των κατοίκων
είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Συνδέεται με το Ηράκλειο με ασφαλτόστρωτο
δρόμο 42,2 χλμ. Πολιούχος ναός είναι της Αγίας Κυριακής, που είναι τρίκλιτος
(Αγία Κυριακή - Άγιος Δημήτριος - Άγιο Πνεύμα) βασιλικού ρυθμού, κτισμένος
στα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Δίπλα από το ναό υπάρχει το
αναπαλαιωμένο παλιό δημοτικό σχολείο που και αυτό κατασκευάστηκε την
ίδια εποχή. Στην είσοδο του χωριού, στο σημερινό κοιμητήριο, σώζεται ο παλαιός
ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Βόρεια του
χωριού υπάρχουν απομεινάρια τμήματος του ρωμαϊκού υδραγωγείου της αρχαίας
Λύττου.Η ονομασία του χωριού οφείλεται στο γεγονός ότι οι πρώτοι κάτοικοι
κατάγονταν από την Κασταμονή της Μικράς Ασίας. Το όνομα δόθηκε μετά το 961,
οπότε και έγινε η απελευθέρωση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς.Ο οικισμός δεν
αναφέρεται στις ενετικές απογραφές, ούτε και στην τουρκική απογραφή του 1671.
Στην απογραφή του 1834 αναφέρεται με 35 οικογένειες Χριστιανών και το 1881 με
320 Χριστιανούς.Εξαιτίας της θέσης της, η Κασταμονίτσα υπήρξε πεδίο μαχών.
Το ΜΙΝΩΙΚΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ
Αρχικά μετά το χωριό της Κασταμονίτσας περπατάμε πάνω σε χωματόδρομο που
οδηγεί στους πρόποδες του .Μετά από περπάτημα περίπου ώρας αφήνουμε το
δρόμο και μπαίνουμε στο αρχαίο μινωικό μονοπάτι που ανεβαίνει με πορεάι ζίγκ-
ζαγκ προς το οροπέδιο.Το συγκεκριμένο μονοπάτι αποτελεί εντυπωσιακό δείγμα
μαστορικής τέχνης μειδιαίτερο χαρακτηριστικό το όμορφο ταίριασμα των λίθων ,
τα άνδηρα (βαθμιδες-επίπεδα), και τις αρίδες(τα προστατευτικά τοιχία). Μετά τη
διάνοιξη του δρόμου από το Σελλί της Αμπέλου, η πέτρινη οδός άρχισε σταδιακά
να εγκαταλείπεται.Το μονοπάτι αυτό εξυπηρετούσε τους κατοίκους από τα αρχαία
χρόνια, ενώ ακόμα και οι παλιοί Λασιθιώτες εξακολουθούσαν να το χρησιμοποιούν
μέχρι και τη δεκαετία του 1970 ξέροντας ότι με οδοιπορία λίγων ωρών κατέβαζαν
στην Πεδιάδα τα προϊόντα τους. Ειναι εκπλητικό συναίσθημα όταν σκεφτεί κανείς
πόσοι άνθωποι έχουν βρεθεί στα πατήματα του, σε αυτά που διαβαίνουν ακόμα και
σήμερα οι λάτρεις της φύσης και της πεζοπορίας, για να μην αφήσουν την ιστορία
να χαθεί.
ΣΤΟΥ ΤΣΟΥΛΗ ΤΟ ΜΝΗΜΑ
Η θέση "Σελί της Χορτασάς" βρίσκεται "του Τσούλη το Μνήμα" μεταξύ των οικι-
σμών Κάτω Μετόχι και Τοίχος στο δυτικό πέρασμα από Ηράκλειο προς Οροπέδιο,
από όπου περνούσε ο παλαιός βασικός οδικός άξονας. Το σημείο δεσπόζει μεταξύ
των θέσεων Λύττος και Ασκοί. Πρόκειται για θέση στρατηγικής σημασίας καθώς
είναι δυνατός ο έλεγχος οποια-σδήποτε προσέλευσης από τα βορειοδυτικά προς το
Λασίθι. Κατά τις επιφανειακές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή
βρέθηκαν κεραμικά περιόδου Μεσομινωικής Ι ,ενώ μικρή ποσότητα απ'ο αυτά θα
μπορούσαν να χρονολογηθούν και στην Μεσομινωική ΙΙ, περίοδο.Η συγκέντρωση
της κεραμικής αποδεικνύει την ύπαρξη μινωικής εγκατάστασης, η οποίο φαίνεται
πως καταστράφηκε μάλλον από πυρκαγιά.
Ο ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΣ ΤΣΟΥΛΗΣ
Ο Τσούλης ήταν γενίτσαρος, παραβίαζε τον κώδικα της τιμής των κοινωνιών του
κρητικού χωριού, τσαλαπατούσε την ηθική τους και μια ομάδα ψυχωμένων Λασι-
θιωτών το 1817 στο Λάκκο της Χορτασάς, νότια από το παλιό μονοπάτι αποφά-
σισε την εξόντωσή του. Του έστησαν λοιπόν ενέδρα στη θέση Σελί της Χορτασάς
καιτον δολοφόνησαν. Στη συνέχεια έκοψαν το κεφάλι του και κρέμασαν στη σέλα
του αλόγου του, αφήνοντας ελεύθερο το ζώο που επέστρεψε στο χωριό τουΤσούλη,
στους Ασκούς Πεδιάδας, μεταφέροντας την είδηση για την εξόντωση του γενίτσαρου.
Το ακέφαλο πτώμα το έριξαν σε μια γούσπα και το κάλυψαν με χώμα και πέτρες.
Πάνω στον πρόχειρο αυτό τάφο, οι Χριστιανοί που περνούσαν έριχναν από μια πέτρα
που συνοδευόταν από την κατάρα «έτσι να πάνε όλοι οιΤούρκοι». Με την πάροδο
του χρόνου σχηματίστηκε ένας μεγάλος πέτρινοςσωρός οδηγώντας στην καθιέρωση
νέου τοπονυμίου. Το Σελί της Χορτασάς μετονομάστηκε σε «Τσούλη Μνήμα» και
καταγράφεται ως επίσημη ονομασία της θέσης και στην χαρτογράφηση της γεωγρα-
φικής υπηρεσίας στρατού..
Η ελαφριά ανηφορική πορεία στο μονοπάτι διαρκεί περίπου μία ώρα και μας οδη-
γείστο διάσελο από όπου η εντυπωσιακή θέα του οροπεδίου ξετυλιγεται μπροστά
στα μάτια μας.Οι νεφοσκέπαστες χιονισμένες κορφές της Δίκτης,της Σελένας και
των άλλων βουνών κρατούν στην αγκαλιά τους το επίπεδο οροπέδιο μα τα διάσπα-
ρτα χωριά του.΄Ομορφη εικόνα που την κάνει ακόμα ομορφότερη η σκέψη ότι πρίν
μερικές χιλιάδεςχρόνια αυτό το ωραίο θέα αντίκρυζαν και οι Μινωίτες που περπα-
τούσαν στα ίδια αυτά πατήματα που μας οδήγησαν και εμάς σήμερα εδώ.Συνεχί-
ζουμε την πορεία μαςστα Λασιθιώτικα βουνά με τελικό προορισμό την Μονή
Βιδιανής όπου και τερματίζουμε την πεζοπορική μας διαδρομή.Η ΜΟΝΗ
ΒΙΔΙΑΝΗΣ βρίσκεται στη βορειοδυτική είσοδο του οροπεδίου του Λασιθίου
κτισμένη σε μια πέτρινη κοιλότηταστους πρόποδες του βουνού Λουλουδάκι.
Οφείλει το όνομα της στον ιδρυτή της Βίδο. Σήμερα είναι αφιερωμένη στη Ζωο-
δόχο Πηγή. Άρχισε να χτίζεται το 1854. Ο Ομέρ Πασάς πυρπόλησε το μοναστήρι
το 1867.Οι ηγούμενοι όμως ξαναέκτισαν τη μονή πάνω στα ερείπια της παλιάς.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής οι κατακτητές συνέλαβαν, βασάνισαν
και τελικά θανάτωσαν τον ηγούμενο της μονής Δωρόθεο Τσαγκαράκη, ο οποίος
συνεργάστηκε με την εθνική αντίσταση. Σήμερα πραγματοποιούνται εργασίες ανα-
στήλωσης και αποκατάστασης ώστε να λειτουργήσει μουσείο Φυσικής Ιστορίας
στο χώρο της μονής.
Η υπέροχη ημέρα δεν μπορούσε παρά να έχει και μια εντυπωσιακή κατάληξη.Από
την μονή Βιδιανής μερταφερθήκαμε στο Ψυχρό και μετά από λίγο ανηφορική πορεία
στην υπέροχη ταβέρνα με την όμορφη θέα σε όλο το Οροπέδιο, που εκείνη την στι-
γμή λουζόταν από τον απογευματινό ήλιο, ακριβώς κάτω από τις χιονισμένες κορφές
της Δίκτης.Οι νόστιμνοι μεζέδες το υπέροχο ψητό του ξυλόφουρνου μα πάνω από όλα
η καταπληκτική παρέα σε συνδυασμό με το γλυκόπιοτο κρασί και την ζεστασιά του
τζακιού απογείωσαν το κέφι σε όλους όσους συμμετείχαν στην όμορφη πεζοπορία
εκδρομή που ξεκίνησε από τα ανατολικότερα χωριά του Ηρακλείου και κατέληξε στο
Λασιθιώτικο οροπέδιο.....
H ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ
ΚΑΣΤΑΜΟΝΙΤΣΑ - ΟΡΟΠΕΔΙΟ at EveryTrail
EveryTrail - Find hiking trails in California and beyond
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου