ΜΟΝΟΠΑΤΙ Ε4 : ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ - ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ (ΘΡΥΠΤΗ)

Το ευρωπαϊκό μονοπάτι E4 είναι ένα από τα πολλά πανευρωπαϊκά μονοπάτια που 
έχουν θεσμοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή 'Ένωση, δίνοντας τη δυνατότητα στον πεζο-

πόρο και τον ορειβάτη να γνωρίσει  στο τμήμα που διασχίζει την πατρίδα μας όλη την

ποικιλία του Ελληνικού τοπίου και της Ελληνικής φύσης .To Ε4 αφού έχει διασχίσει

 χιλιάδες χιλιόμετρα μονοπατιών τελειώνει εδώ στο νόμο Λασιθίου την περιπέτεια

του.Ένα από τα τελευταία τμήματα περνά από το μικρό χωριό Μοναστηράκι στην Ιερά-

πετρα και ανεβαίνει στον οικισμό της Θρυπτής, σε μια ενδιαφέρουσα διαδρομή

που δισχίζει το όμορφο πευκοδάσος, σκαρφαλώνει στις πλαγιές των Στειακών βουνών,

συναντά ξωκλήσια,αρχαίους οικισμούς και νεώτερους αλλά και το εντυπωσιακό

φαράγγι του ΧΑ. Το τμήματου μονοπατιού αυτού περπάτησε η ορειβατική την τελευταία

Κυριακή του καλοκαιριού,ξεκινώντας από το μικρό και γραφικό Μοναστηράκι

To όμορφο πρωινό της Κυριακής βρίσκει την ομάδα στην μικρή πλατεία στο Μοναστηράκι

κάτω από τα εντυπωσιακά βράχια του βουνού της Θρυπτής .Ξεκινάμε ελαφρά ανηφορικά

και σε περίπου εκατό μέτρα συναντάμε τις γνωστές κίτρινες ταμπελίτσες που μας πληρο-

φορούν ότι βρισκόμαστε πάνω στο Ευρωπαικό μονοπάτι Ε4. Το τοπίο γύρω μας γεμάτο

από μυρωδάτες φασκομηλιές και θυμάρια ενώ προς τα νότια ένα μικρό δασάκι ξεκινά να

εμφανίζεται στην πλαγιά (κυνδύνεψε πριν 15 ημέρες από πυρκαγιά αλλά ευτυχώς κάηκε

μικρό μέρος του μόνο).Η πορεία μας αλλάζει κατεύθυνση και από νότια γίνεται ανατολική

καθώς ανεβαίνουμε στην πλαγιά, και μετά από λίγο συναντάμε το παλιό μονοπάτι που

έρχεται από το Πάνω Χωρίο και συνεχίζει προς την Θρυπτή το οποίο και ακολουθούμε.

Οσο ανεβαίνουμε το στενότερο τμήμα της Κρήτης απλώνεται κάτω από τα πόδια μας .

Από την μια μερία ο κόλπος του Μεραμπέλλου με τον Αγιο Νικόλαο στο βάθος και από

την άλλη το Λυβικό πέλαγος με την Ιεράπετρα την νοτιότερη πόλη της Ευρώπης

  Η ΒΡΥΣΗ ΤΗΣ ΣΟΥΦΑΙΝΑΣ

Περνάμε κάτω από την μεγάλη χαλασιά με δυσκολία λόγω του ότι το μονοπάτι 
έχει παρασυρθεί από τις πέτρες που κατρακυλάνε μαζί με τα νερά της βροχής
όλο το χειμώνα. Οταν πιο πάνω ξαναβρίσκουμε το μονοπάτι που δεν έχει κατα-
στραφεί συναντάμε λιγοστές χαρουπιές και λίγο πιο πάνω μερικά πεύκα 
που έχουν διασωθεί από την παλιά πυρκαγιά.Εδώ η περιοχή έχει την ονομασία
"Της Σούφαινας η βρύση" και η παράδοση αναφέρει :

κάποια εποχή λοιπόν στο Μοναστηράκι διαφέντευε ένας Αγάς ονόματι Γουσούφ,

όμως καμιά επίσημη ή ανεπίσημη ιστορία δεν συγκράτησε τίποτα άλλο γι’ αυτόν ,

αντίθετα από την γυναίκα του τη Γιουσούφαινα, ή πιο απλά Σούφαινα, που εξακολουθεί

να ζει μέσα από ένα τοπωνύμιο που βρίσκεται στα μισά περίπου του παλιού δρόμου

που οδηγεί από το Μοναστηράκι στο οροπέδιο της Θρυπτής.Ο θρύλος λοιπόν τη έχει

διασώσει τη Σούφαινα την έχει διασώσει ως μια γυναίκα αντίθετης μεν πίστης αλλά

αγίας κατά όλα τα υπόλοιπα αφού η ανθρωπιά και η καλοσύνη της ήταν τόσο μεγάλα

που όταν κάποτε άρχισε μπρος τα μάτια της να γίνεται κατολίσθηση ενός τεράστιου

βράχου από το βουνό προς το χωριό, η άμεση αντίδραση της με προσευχή και επίκληση

στο Αι Γιώργη των Χριστιανών ήταν η αιτία που σταμάτησε το κακό. «Αι Γιώργη κάμε

το θαύμα σου και σώσε το χωριό» ψιθύρισε κι αμέσως ο βράχος κόλλησε αναπάντεχα

στο χώμα λες και κάποιο αόρατο χέρι τον ακούμπησε εκεί δα.Εκεί που βρίσκεται έως

και σήμερα.Η γυναίκα συγκλονισμένη συνειδητοποίησε πως ο Άγιος άκουσε τη μυστική

δέηση της κι έκτοτε πήρε τη μεγάλη απόφαση να χαρίσει όλα της τα υπάρχοντα και να

ζήσει πλέον δίχως πλούτη και μεγαλεία.Πριν όμως παρακάλεσε τους χωριανούς να της

κάμουν τη τελευταία χάρη που θα τους ζητούσε: Να μεταφέρουν δηλαδή το νερό από

την περιοχή της Θρυπτής στα μέσα του δρόμου που οδηγεί στο  Μοναστηράκι για να

ξεδιψάζουν οι περαστικοί. Θα ήταν λέει το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε να τους

προσφέρει στον αιώνα τον άπαντα και ίσως να της το λογάριαζε ο Αλλάχ ή ακόμα κι ο

Αι Γιώργης στην άλλη ζωή….

Η Σούφαινα βέβαια δεν είχε υπολογίσει καλά αφού ο αυτοκινητόδρομος που άνοιξε

για τη Θρυπτή έκοψε τη σωλήνα του νερού που ξεδίψαζε τους περαστικούς και στη

συνέχεια ποτέ δεν επισκευάστηκε ξανά.Έτσι το μόνο που απομένει είναι το τοπωνύμιο

για να θυμίζει μέσα στο θρύλο αλλοτινές εποχές και αλλοτινούς ανθρώπους.

Η πορεία μας συνεχίζει ανηφορικά  διαγώνια βορειοανατολικά στην πλαγιά και

ανεβαίνει στην κορυφή της μιας πλευράς του φαραγγιού. Λίγο πριν το πευκοδάσος

σταματάμε σε κάτι τεράστια βράχια που κρέμονται κυριολεκτικά στο κενό σαν

φυσικό μπαλκόνι με εντυπωσιακή θέα.Ομόρφη εικόνα από ψηλά οι στέγες από

το Μοναστηράκι με τα πυθάρια για καπνοδόχους ακριβώς από κάτω μας, και πιο

δεξιά στον λόφο τα θεμέλια των σπιτιών του αρχαίου μινωικού οικισμού που οι

ανασκαφές έφεραν στο φως αλλά και οι κάμποι με τα χωριά Καββουσίου, της

Παχειάς Αμμου, της Βασιλικής και στο βάθος αριστερά της Ιεράπετρας Εξίσου

όμως εντυπωσιακή και η εικόνα προς την μεριά του Αγίου Νικολάου και της

Ελούντας, αλλά και των Λασιθιώτικων βουνών, πίσω από το μπλέ του κόλπου

του Μεραμπέλλου. Μετά από λίγα λεπτά ξεκούρασης και της διακριτικής συντρο-

φιάς των κατσικιών που βόσκουν στην πλαγιά συνοδεία των όμορφων ήχων από

τα κουδούνια τους, μπαίνουμε στο δάσος που ξεκινά από το σημείο εκείνο και

συνεχίζει μέχρι ψηλά στο βουνό του «Σταυρού». Συναντάμε μπροστά μας το ρέμα

του «Μάστορα», και το μικρό ομώνυμο παραφάραγγο που ρίχνει τα νερά του τους

χειμερινούς μήνες από ύψος 250μ.μέσα στο «Χα» δημιουργώντας τον μεγάλο

καταρράκτη που φαίνεται κατά από πολύ μακρυά. Εδώ υπάρχει πλούσια ορνιθο-

πανίδα από ωδικά και αρπακτικά πτηνά μέσα σ’ ένα μοναδικό βιότοπο που σε

πολλά σημεία παραμένει ακόμα παρθένος.Συνεχίζουμε για ακόμα είκοση λεπτά

περπάτημα μέσα στο δάσος και καταλήγουμε στο ξωκλήσι της Αγίας Αννας.

ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ

Μικρός βυζαντινός ναός που βρίσκεται στο ομώνυμο μετόχι λίγο πριν τον οικισμό της

Θρυπτής, μέσα σε ένα πανέμορφο πευκόφυτο τοπίο. Χτίστηκε τα τέλη του 14ου αιώνα

και μέχρι σήμερα διασώζονται λίγες από τις τοιχογραφίες, με χαράγματα Ενετών

περιηγητών του 14ου και 15ου αιώνα. Παλαιά παράδοση αναφέρει ότι πάνω από το

υπέρθυρο υπήρχε δοκός από ξύλο συκιάς που έγραφε «είμαι σκιά μ' αξίζω σκιάς» και

μέσα ήταν γεμάτο από χρυσά νομίσματα και τιμαλφή που οι Χριστιανοί έκρυψαν κατά

πάσα πιθανότητα, για να μη πέσουν στα χέρια των εχθρών. Έχει γίνει συντήρησή της,

αλλά δυστυχώς αυτό έγινε καθυστερημένα, με αποτέλεσμα να έχουν καταστραφεί

πολλές από τις σημαντικές τοιχογραφίες.Ο ναός ανήκει ενορικά στο Πάνω Χωριό Ιερά-

πετρας και γιορτάζει την κοίμηση της Αγίας Αννας στις 25 του Ιούλη.

Αφήνουμε το γραφικό ξωκλήσι της Αγίας Αννας και από το ίδιο μονοπάτι μέσα
από το πευκοδάσος αρχικά και την πλαγιά του βουνού παίρνουμε το δρόμο 
της επιστρέφουμε για το Μοναστηράκι.Δεν έχουμε προλάβει να βγούμε από το 
δάσος και λίγο πιο πάνω από τα βράχια που κρέμονται στον γκρεμό όταν πίσω 
από κάτι θάμνουςπαρατηρούμε να προσγειώνονται δυο-τρείς τεράστια όρνια. Η 
περιέργεια μαςοδηγεί προσεχτικά στο σημείο εκείνο και καμιά δεκαρία μέτρα 
πρίν φτάσουμε περίπου μια ντουζίνα από τα αρπακτικά αυτά πουλιά σηκώνονται 
τρομαγμένα στον αέρα αφήνοντας την τροφή τους, ένα ψόφιο κατσίκι, και αρχίζουν 
ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας εντυπωσιακές πτήσεις, μέχρι που απομακρυ-
νθήκαμε αρκετά και ξαναγύρισαν στο γέυμα τους. Στο μεταξύ όμως μας χάρισαν 
εντυπωσικέςπόζες καθώς έκαναν το πέταγμα τους κόντρα στον αέρα .

ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ 


Ο μικρός παραδοσικός οικισμός βρίσκεται στα αριστερά του δρόμου καθώς

πηγαίνουμε στην Ιεράπετρα μετά την Παχειά Άμμο. Η ονομασία του προήλθε

από ένα μοναστήρι που βρισκόταν εκεί και ήταν πολύ παλιό και τα γύρω

σπίτια ήταν κελιά .Τα σπίτια του είναι κτισμένα  δίπλα στη ρίζα του εντυπω-

σιακού φαραγγιού του Χά, και έχει με όμορφη θέα στον κάμπο της Παχείας

Αμμου, και τον κόλπο του Μεραμπέλλου στο βάθος.Η περιοχή κατοικήθηκε

από τηναρχαιότητα, εγκαταλήφθηκε στην συνέχεια, και κατά την ρωμαική

περίοδο ειρήνης (pax romana) που πολλές μινωικές τοποθεσίες είχαν

εγκαταληφθεί αναπτύσσονται ξανά Ετσι και η έυφορη γη στο Μοναστηράκι

καλλιεργείται πάλι ενώ αξιοποιούνται και οι μεγάλες ποσότητες νερού από

την χαράδρα του Χα (διασώζονται ίχνη ρωμαικού υδραγωγείου). Την ίδια

περίοδο αναπτύσσεται ο οικισμός στο Μοναστηράκι σε υψόμετρο 180μ και

παίρνει την ονομασία του από το μικρό μοναστήρι που υπάρχει στην θέση

αυτή τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, το οποίο μετατρέπετε την

περίοδο της τουρκοκρατίας σε τζαμί. Μέσα στο χωρίο σώζεται σήμερα

τμήμα ρωμαικού τοίχους, αλλά και τα ερείπια πρώτου ναού.

Το Μοναστηράκι στα νεώτερα χρόνια γίνεται γνωστό από το 1853 περίπου

όπου το αναφέρει ο Καστροφύλακας σαν «Monastiri» με 221 κατοίκους.

Πιστεύεται πως αρχικά είχε κτιστεί στην περιοχή το μοναστήρι των αγίων Κω-

νσταντίνου και Ελένης, τμήμα του ιερού του οποίου διασώζεται ακόμα κοντά

στην εκκλησία του Αγίου Στεφάνου. Τα πρώτα σπίτια ήταν στην πραγματικότητα

τα κελιά του μοναστηριού αυτού που διέμεναν οι μοναχοί. Στην Αιγυπτιακή

απογραφή του 1834 αναφερόταν με 10 οικογένειες, ενώ στην απογραφή του

1981 είχε 18 κατοίκους. Για αρκετά χρόνια υπήρχε ένας μοναδικός κάτοικος

του χωριού.Το παραδοσιακό χωριό διαθέτει μικρά πετρόχτιστα Sπίτια με ξύλινα

χοντρά δοκάρια δένρων. Χαρακτηριστικό τους δε οι καπνοδόχοιαπό πιθάρια.

Το χωριό διασχίζουν στενά δρομάκια ένω πρόσφατα έγινε βάση χρηματοδοτικού

προγράμματος της Ευρωπαικής Ενωσης, επισκευή τους.

 Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΜΙΝΩΙΚΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ  ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ

 Δύο χιλιόμετρα βόρεια του Μοναστηρακίου κοντά στην είσοδο του  μοναδικού

σε άγρια ομορφιά Φαραγγιού του Χά (ή Χαλασμένου, σε λόφο με 240 μέτρα

υψόμετρο, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως, το σημαντικότερο και ίσως

το μεγαλύτερο αρχαίο οικισμό του 12ου π.Χ. αιώνα, με μεγάλα ορθογώνια κτίρια

(μέγαρα), δημόσιο ιερό, με σπάνια αγγεία, ευρήματα που δηλώνουν το τέλος της

εποχής του χαλκού, στην έσχατη περίοδο του Μινωικού πολιτισμού.

Ο οικισμός παρουσιάζει σαφή πολεοδομική οργάνωση, με δρόμους ή καλντερίμια,

ελεύθερους χώρους και είναι χωρισμένος σε τέσσερις γειτονιές (οικοδομικά τετράγωνα).

Τα “μέγαρα” μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής, μας δείχνουν, τη σύνδεση της Μινωικής

Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Η τάση της εποχής του 14ου αιώνα π.Χ. ήταν οι οικισμοί να κτίζονται σε ψηλά σημεία,

σε λόφους. Πιθανότατα για λόγους ασφαλείας και για να αποφεύγουν τους πειρατές

που δρούσαν στο Αιγαίο. Στον οικισμό του Χαλασμένου, ο οποίος έχει κτιστεί ανάμεσα

σε πελώριους βράχους, που λειτουργούν ως κρυψώνες, ο λόφος είναι στρατηγικής

σημασίας, όπως και ο λόφος της Κεφάλας και επέτρεπε στους κατοίκους να ελέγχουν

το Κρητικό και το Λιβυκό Πέλαγος, ενώ μπροστά στα πόδια τους είχαν την εύφορη

πεδιάδα για τις καλλιέργειές τους.Ο οικισμός του Χαλασμένου, χτίστηκε, κατοικήθηκε

και εγκαταλείφτηκε μέσα στον 12ο αιώνα π.χ. χωρίς να υπάρξει πυρκαγιά ή εχθρική

απειλή.Ωστόσο από τα ευρήματα διαπιστώθηκε  ότι κάποιοι επέστρεψαν εδώ τον 8ο

π.Χ. αιώνα και πρόσθεσαν πάνω στα ερείπια τις δικές τους κατασκευές. Σε ένα μικρό

κτίριο, βρέθηκαν άριστης ποιότητας κεραμικά (κρατήρες κρασιού και κύπελλα) με

μοναδικές παραστάσεις.

Aπό την αρχαιολόγο της ΚΔ’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

κ. Μεταξία Τσιποπούλου που ξεκίνησε τις ανασκαφές το 1992 σε συνεργασία με

τον καθηγητή αρχαιολογίας Γ. Κούλσον της Αμερικανικής Σχολής, σε συνέντευξη

της στην«Νέα Κρήτη» (http://www.neakriti.gr) μαθαίνουμε για τη μοναδικότητα

του αρχαίου οικισμού στον Χαλασμένο. «Παρουσιάζει σαφέστατη πολεοδομική

οργάνωση, με δρόμους, ελεύθερους χώρους και χωρίζεται σε τέσσερις γειτονιές.

Κάποια μεγάλα κτίρια, τα λεγόμενα “μέγαρα” είναι μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής.

Είναι ορθογώνια κτίσματα χωρισμένα με έναν εσωτερικό τοίχο, πράγμα που δε

συναντούμε στον Μινωικό Πολιτισμό. Τον τύπο αυτό, έφεραν οι Μυκηναίοι στην

Κρήτη τον 14ο αιώνα π.Χ.Πιστεύω ότι τα “μέγαρα” αυτά τα χρησιμοποιούσαν, για

ορισμένες ομάδες πληθυσμού και μάλιστα για φαγοπότι. Σε αυτά δε μαγείρευαν,

ούτε αποθήκευαν πράγματα».Τα ευρήματα σε άλλα σημεία του οικισμού, δηλώνουν

που μαγείρευαν και αποθήκευαν τα πράγματά τους. «Το καινούργιο και το μοναδικό,

σε αυτή την ανασκαφή, είναι ότι, ενώ από την ιστορία γνωρίζουμε ότι οι ομαδοποιήσεις

του πληθυσμού παρατηρούνται στον 8ο π.Χ. αιώνα, εδώ συναντούμε ομάδες από τον

14ο π.Χ. αιώνα. Και αυτό είναι πρωτόγνωρο», επισήμανε η κ. Τσιποπούλου στην

συνέντευξη της»

Σε αντίθεση με τη Μινωική Εποχή στον χαλασμένο έχουμε για πρώτη φορά
στο 12ο π.Χ. αιώνα, δημόσιο ιερό, ανοικτό με εύκολη πρόσβαση και δρόμους
που οδηγούν στην είσοδό του.Στο μεγαλύτερο από τα δύο δωμάτια του ιερού
βρέθηκαν τρία αγάλματα, γυναικείων θεοτήτων με υψωμένα χέρια και δίπλα
τους ένα μικρό πίθο με υπολείμματα σύκων. Βρέθηκαν επίσης, έντεκα πήλινοι
πίνακες με οπές ανάρτησης, οι οποίοι ήταν κρεμασμένοι στο δυτικό τοίχο. Στον ανατολικό τοίχο, βρέθηκαν έξι μεγάλοι πύθοι 1,20 m. Μέσα στους πίθους μάλλον

τοποθετούσαν τις προσφορές προς τιμήν των θεοτήτων. Ηρθαν ακόμα στο φως

τρεις θεές που  έχουν στο κεφάλι τιάρες που κοσμούτναι με πουλιά ή φύλλα όρθια,

επίσης,κυλινδρικά πήλινα σκεύη με οφιόδεις λαβές και ένα μικρό αυτόνομο πήλινο

φιδάκι. Το δεύτερο μικρότερο δωμάτιο του δημόσιου ιερού ήταν το σκευοφυλάκιο,

γιατί εκεί βρέθηκαν όλα τα σκεύη, πάνω σε  πέτρινους πάγκους.Στο βόρειο τμήμα

του οικισμού, ανασκάφτηκε ένα πολύ μεγάλο ορθογώνιο κτίριο, το οποίο είναι το

δημόσιο ιερό, της κοινότητας. Παρόμοια ιερά, έχουν βρεθεί στις ανασκαφές στον

Βροντά Καβουσίου και στην Κεφάλα Βασιλικής. Όμως, στον Χαλασμένο το κτίριο

είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερο. Μέσα από την αρχιτεκτονική που αντανακλά την

ιστορία, στον Χαλασμένο φαίνεται ότι ξεκινά η κοινοτική οργάνωση. Τα κτίρια

μινωικής αρχιτεκτονικής που βρέθηκαν στον οικισμό, τα χρησιμοποιούσαν για τη

μαγειρική τους. Από τα ευρήματα εντυπωσιακές είναι δεκατρείς τεράστιες χύτρες

χωρητικότητας δεκαέξι λίτρων, οι οποίες βρίσκονται και συντηρούνται στο Κέντρο

Μελέτης της Παχειάς Άμμου.

(από συνέντευξη των αρχαιολόγων κ. Μεταξίας Τσιποπούλου & κ. 

Γαρυφα-λιάς Κωστοπούλου , στην «Νέα Κρήτη» http://www.neakriti.gr)

Το τέλος της πεζοπορικής μας διαδρομής μας βρήκε στην παραδοσιακή ταβέρνα 
στο Μοναστηράκι όπου ο κος Γιάννης και η γυναίκα του μας ετοίμασαν νόστιμους
μεζέδες στα πλάισια της  μεσογειακής κουζίνας που συνοδεία δροσερής μπύρας
ανακούφισαν τόσο την πείνα μας όσο και την δίψα μας το μεσημέρι της τελευταίας 
Κυριακής του φετεινού καλοκαιριού.

ΑΝΑΒΑΣΗ

Ε4 ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ - ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ ΘΡΥΠΤΗΣ at EveryTrail



ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ
Ε4 ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ ΘΡΥΠΤΗ - MONAΣΤΗΡΑΚΙ at EveryTrail





Φωτογραφίες :  Aνδρέας Λουκάκης - Γιάννης Πάγκαλος